Αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού στα πλαίσια του σχολείου
Ο σχολικός εκφοβισμός αποτελεί ένα πρόβλημα που επηρεάζει χιλιάδες μαθητές όλων των βαθμίδων και μπορεί να έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, την ευημερία και την ακαδημαϊκή πορεία των θυμάτων του. Οι παράγοντες που προκαλούν την εμφάνιση του φαινομένου είναι σύνθετοι και σχετίζονται τόσο με το άτομο, όσο και με την κοινωνία ευρύτερα. Τι μπορεί να κάνει το σχολείο, το οποίο πολλές φορές καλείται να διαχειριστεί τέτοια περιστατικά;
Παρά το γεγονός ότι η αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού απαιτεί συνεργασία από διάφορους φορείς, όπως οι γονείς και οι ειδικοί σύμβουλοι και το σχολείο, αξίζει να σημειωθεί ότι ο ρόλος του σχολείου είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Ακόμη και εάν το σχολικό πλαίσιο δεν γεννάει τη βία που χαρακτηρίζουμε στα ελληνικά ως “σχολική”, μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπισή του.
Ο ρόλος του σχολείου στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να διαιρεθεί σε τρεις βασικές κατηγορίες: την πρόληψη, την αντίδραση και την επανόρθωση.
Πρόληψη
Η πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού είναι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αυτό το σοβαρό πρόβλημα εν τη γενέσει του. Τα σχολεία μπορούν να εφαρμόσουν πολλές διαφορετικές πρακτικές στο επίπεδο της πρόληψης, όπως:
- Η δημιουργία ενός πρωτοκόλλου αντιμετώπισης περιστατικών σχολικού εκφοβισμού και η ενημέρωση του προσωπικού του σχολείου σχετικά με το πρόβλημα και τα αντίστοιχα πρωτόκολλα για την αντιμετώπισή του. Θα πρέπει όταν συμβεί ένα περιστατικό όλα τα μέλη του συλλόγου διδασκόντων να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν. Ιδανικά, το σύνολο του συλλόγου διδασκόντων θα πρέπει να συμμετέχει ενεργά τόσο στη δημιουργία και ανανέωση του πρωτοκόλλου αυτού, όσο φυσικά και στην εφαρμογή του, έχοντας σαφείς και διακριτούς ρόλους στο μηχανισμό αντιμετώπισης.
- Εκπαίδευση των μαθητών στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού και τη διασφάλιση ενός καλού κλίματος επικοινωνίας και επίλυσης τυχόν διαφορών. Το πρωτόκολλο αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να εμπλέκει έμμεσα και τους μαθητές. Για παράδειγμα, οι μαθητές μπορούν να ενημερωθούν ότι είναι απολύτως ασφαλές και αναμενόμενο να ενημερώσουν το διδακτικό προσωπικό όταν πέφτουν στην αντίληψή τους τέτοια περιστατικά, τα οποία μπορούν να καταγγείλουν μέσα σε καθεστώς εχεμύθειας δίχως να φοβούνται ότι θα στοχοποιηθούν τα ίδια από τους θύτες.
- Ενημέρωση: Το σχολείο μπορεί να ενημερώνει τους μαθητές, τους γονείς και τους δασκάλους σχετικά με τη φύση του εκφοβισμού, τις επιπτώσεις του και τα σημάδια που πρέπει να παρατηρούν για να ανιχνεύουν την ύπαρξή του.
- Εκπαίδευση: Το σχολείο μπορεί να εκπαιδεύει τους μαθητές και τους δασκάλους σε θέματα όπως η επικοινωνία, η ενδυνάμωση του ατομικού χαρακτήρα, η επίλυση συγκρούσεων και η αντίδραση στον εκφοβισμό.
- Διαθεσιμότητα: Το σχολείο μπορεί να διασφαλίζει την διαθεσιμότητα ειδικού προσωπικού, όπως ψυχολόγων ή κοινωνικών λειτουργών, που μπορούν να προσφέρουν υποστήριξη πρωτίστως στα θύματα εκφοβισμού ή ακόμη και στους εκφοβιστές, οι οποίοι πολλές φορές έχουν ιστορικό σοβαρών ατομικών και κοινωνικών δυσκολιών.
- Η συνεργασία σχολείου-οικογένειας μέσω τακτικών συναντήσεων αλλά και της αναθεώρησης του σχολικού κανονισμού, δίνει την ευκαιρία να αποφασιστούν κοινές στάσεις απέναντι στο φαινόμενο του εκφοβισμού.
Αντίδραση
Όταν ένα περιστατικό εκφοβισμού λάβει χώρα σε ένα σχολείο, τότε η διεύθυνση οφείλει να λάβει άμεσα ορισμένα μέτρα τόσο σε νομικό όσο και σε επίπεδο υποστήριξης των θυμάτων και του συνόλου της σχολικής κοινότητας. Ενδεικτικά, ορισμένες καλές πρακτικές που προτείνονται είναι:
- Η ενεργοποίηση του πρωτοκόλλου αντιμετώπισης περιστατικού εκφοβισμού, το οποίο έχει προαποφασιστεί στο επίπεδο της πρόληψης, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως.
- Ενημέρωση των γονέων τόσο των θυτών όσο και των θυμάτων για το περιστατικό που έχει πέσει στην αντίληψη των εκπαιδευτικών.
- Εφόσον υπάρχει αξιόποινη πράξη θα πρέπει να ενημερωθούν άμεσα τόσο οι ενδιαφερόμενοι γονείς (θυτών και θυμάτων) αλλά ταυτόχρονα και η αστυνομία, με ευθύνη της Διεύθυνσης.
- Υποστήριξη των θυμάτων με άμεση μετάβασή τους σε έναν χώρο όπου αισθάνονται ασφαλείς, μακριά από αδιάκριτα βλέμματα τρίτων.
- Εξηγούμε στους μαθητές που έπεσαν θύμα εκφοβισμού ότι δεν ευθύνονται καθόλου οι ίδιοι γι’ αυτό που τους συνέβη και ότι η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά τους θύτες. Δεν χρειάζεται το εκπαιδευτικό προσωπικό να ζητήσει από τα θύματα να επαναλάβουν τι έχουν βιώσει, καθώς η αναδιήγηση μπορεί να προκαλέσει έντονες ψυχοσυναισθηματικές αντιδράσεις που οι εκπαιδευτικοί ενδεχομένως να μην είναι σε θέση να διαχειριστούν. Είναι θετικό όμως να δηλώσουν ξεκάθαρα την διαθεσιμότητά τους να υποστηρίξουν τα θύματα εάν και εφόσον το επιθυμούν.
- Γενικά, είναι χρήσιμο να δημιουργείται ένα αίσθημα ασφάλειας στους μαθητές, ώστε να μπορέσουν να ζητήσουν επιπλέον βοήθεια εάν τη χρειαστούν ή να δώσουν επιπλέον πληροφορίες για το περιστατικό εκφοβισμού στο οποίο εμπλέκονται.
Επανόρθωση
Μετά από ένα περιστατικό σχολικού εκφοβισμού είναι πιθανό να επηρεαστεί η λειτουργία του συνόλου της σχολικής κοινότητας. Τόσο τα θύματα, όσο και οι θύτες, οι παρατηρητές αλλά και τα υπόλοιπα μέλη της σχολικής κοινότητας έχουν ανάγκη από πολυεπίπεδη υποστήριξη. Ορισμένες βασικές αρχές και προτάσεις όσον αφορά την επανόθρωση είναι οι ακόλουθες:
- Πραγματοποίηση ομαδικών δραστηριοτήτων σε μικρές ομάδες (π.χ. επίπεδο τάξης) ώστε οι μαθητές να εκφράσουν ανοιχτά σκέψεις και συναισθήματα τόσο για το περιστατικό εκφοβισμού που ενδεχομένως τους έχει θορυβήσει, όσο και γενικότερα πάνω στο θέμα της βίας σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
- Ατομική, εξατομικευμένη υποστήριξη του παιδιού που βίωσε τον εκφοβισμό, με κύριο στόχο την έκφραση και διαχείριση του συναισθήματος.
- Πραγματοποίηση ομαδικών δραστηριοτήτων ευαισθητοποίησης πάνω σε θέματα εκφοβισμού με μαθητές, οι οποίες περιλαμβάνουν εξίσου μαθητές που εκφοβίζουν, όσο και μαθητές που εκφοβίζονται ή είναι υποστηρικτές παιδιών που εκφοβίζονται. Αυτές οι ομάδες μπορούν να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές εάν το θύμα εκμυστηρευτεί το γεγονός του εκφοβισμού και διαπιστώσουμε ότι αυτό συμβαίνει μέσα στα πλαίσια της τάξης.
- Εφόσον το περιστατικό εκφοβισμού είναι σοβαρό ή επαναλαμβανόμενο, ενδείκνυται οι εκπαιδευτικοί να έχουν αυξημένη προσοχή και επιτήρηση στο χώρο του σχολείου λαμβάνοντας έκτακτα μέτρα (π.χ. αύξηση εφημεριών ή περιορισμός του χώρου του προαυλίου εάν αυτός είναι τόσο μεγάλος ώστε είναι δύσκολη η εποπτεία του).
Εισαγωγική Εικόνα
- Έφηβοι που έχουν πέσει θύμα εκφοβισμού έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα - 22 Φεβρουαρίου, 2024
- Διαχείριση περιστατικών βίας και εκφοβισμού εντός και εκτός σχολείου - 10 Ιανουαρίου, 2024
- Το νευροψυχολογικό προφίλ ατόμων με δυσλεξία - 16 Νοεμβρίου, 2023
