Διαχείριση περιστατικών βίας και εκφοβισμού εντός και εκτός σχολείου
Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια το θέμα της βίας, της παραβατικότητας και του εκφοβισμού με πρωταγωνιστές ανήλικα παιδιά, κυριαρχεί στην ελληνική ειδησεογραφία. Φυσικά, αυτά τα φαινόμενα δεν είναι ακριβώς καινούργια, ούτε συναντώνται αποκλειστικά στην Ελλάδα. Αλλά σίγουρα έχουν ποιοτικά χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν από την παιδική και εφηβική βίαιη συμπεριφορά με την οποία συναντούσαμε τις προηγούμενες δεκαετίες. Και αυτή η διαφοροποίηση, όπως εκφράζεται με τη δημοσίευση του ενοχοποιητικού βίαιου υλικού από τους ίδιους τους θύτες, την απουσία μετάνοιας και την τακτική επανάληψη των συμπεριφορών αυτών μέσα στα πλαίσια βίαιων ομάδων-συμμοριών, προβληματίζει γονείς, εκπαιδευτικούς και την κοινωνία γενικότερα.
Ο εκφοβισμός είναι μια μορφή βίας η οποία συμβαίνει συστηματικά, σε τακτά χρονικά διαστήματα, στοχοποιώντας άτομα που διαφέρουν ή είναι φαινομενικά αδύναμα στις συνθήκες που λαμβάνει χώρα η βία (π.χ. υπάρχει διαφορά στη σωματική δύναμη ή στην αριθμητική υπεροχή θυτών και θυμάτων). Μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλους τρόπους και όχι μόνο με σωματική βία, αλλά με λεκτική, συναισθηματική ή ακόμη και σεξουαλική. Ο τρόπος με τον οποίο θα στοχοποιηθεί ένα παιδί διαφέρει ανάλογα με τις συνθήκες, τα χαρακτηριστικά του θύτη και του θύματος.
Όλες οι μορφές εκφοβισμού μπορεί να είναι εξαιρετικά τραυματικές για τα θύματα. Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη συναισθηματική και ακαδημαϊκή επίδοση των μαθητών που τον υφίστανται. Τα θύματα του εκφοβισμού μπορεί να βιώσουν άγχος, κατάθλιψη, χαμηλή αυτοεκτίμηση, απομόνωση και δυσκολία συγκέντρωσης στο σχολείο. Σε ακραίες περιπτώσεις, ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να οδηγήσει σε αυτοκτονία.
Ο εκφοβισμός μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένου του σχολείου. Για το λόγο αυτό, η ελληνική απόδοση του “bullying” ως “σχολικό” εκφοβισμό είναι μάλλον άστοχη, καθώς τοποθετεί στο κάδρο το σχολείο ως το αποκλειστικό πλαίσιο στο οποίο λαμβάνει χώρα αυτή η βίαιη συμπεριφορά. Το να θεωρούμε ότι αποκλειστικά και μόνο το σχολείο έχει την ευθύνη για την ανάπτυξη τέτοιων συμπεριφορών, εκτός από ανακριβές είναι μη βοηθητικό ως προς τα μέσα που θα επιλέξουμε και τα άτομα που θα εμπλακούν για την αντιμετώπισή τους. Για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού είναι σημαντικό να υπάρχει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να περιλαμβάνει την πρόληψη, την ανίχνευση και τη διαχείριση περιστατικών, εμπλέκοντας γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και την κοινωνία γενικότερα.
Πρόληψη
Η πρόληψη του σχολικού εκφοβισμού είναι η καλύτερη στρατηγική για τη μείωση του φαινομένου. Η πρόληψη περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος στην οικογένεια και το σχολείο, την εκπαίδευση των μαθητών και των εκπαιδευτικών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του εκφοβισμού, καθώς και την εφαρμογή προγραμμάτων που ενισχύουν την κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη των μαθητών. Όλες οι δράσεις πρόληψης πραγματοποιούνται πριν την εμφάνιση κάποιου περιστατικού και στόχος είναι η μείωση της πιθανότητας εμφάνισης κάποιου σοβαρού περιστατικού εκφοβισμού και η εξομάλυνση των όποιων επιπτώσεων, εφόσον συμβεί κάτι.
Ανίχνευση
Η έγκαιρη ανίχνευση περιστατικών εκφοβισμού είναι σημαντική για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα σημάδια του εκφοβισμού και να αναφέρουν άμεσα τυχόν περιστατικά που υποψιάζονται. Πολλές φορές τα θύματα εκφοβισμού δεν αισθάνονται άνετα να μιλήσουν για όσα έχουν βιώσει και όσα φοβούνται ότι θα τους συμβούν στο μέλλον. Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε γιατί έχουν απειληθεί να μη μιλήσουν, είτε γιατί φοβούνται πιθανόν αντίποινα εάν ζητήσουν βοήθεια ή και για άλλους λόγους που σχετίζονται με την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού και την άνεση που αισθάνονται τα παιδιά να μιλήσουν σε άλλους για την καθημερινότητά τους.
Διαχείριση περιστατικών
Σε περίπτωση που εντοπιστεί περιστατικό εκφοβισμού, είναι σημαντικό να υπάρξει μια άμεση ενεργοποίηση της οικογένειας και του σχολείου για την όσο το δυνατόν καλύτερη διαχείριση. Η διαδικασία διαχείρισης πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες όλων των εμπλεκομένων μερών και να λειτουργεί αποτρεπτικά για την εμφάνιση παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον.
Ενδεικτικά, μία διαδικασία διαχείρισης περιστατικών εκφοβισμού στα πλαίσια του σχολείου περιλαμβάνει:
- Διερεύνηση: Ο εκπαιδευτικός της τάξης ή ο υπεύθυνος για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού (π.χ. σύμβουλος σχολικής ζωής, διευθυντής) θα πρέπει να διερευνήσει το περιστατικό για να κατανοήσει τι συνέβη και ποιοι εμπλέκονται, κάνοντας μια λεπτομερή καταγραφή υπό τη μορφή χρονοδιαγράμματος των περιστατικών και των εμπλεκόμενων, καθώς και τρίτων περιβαλλοντικών παραγόντων που μπορεί να λειτούργησαν καταλυτικά για την εμφάνιση του εκφοβισμού. Αυτές οι πληροφορίες θα φανούν χρήσιμες για να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες στη συνέχεια, εμπλέκοντας τα κατάλληλα άτομα (π.χ. γονείς, υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, εκπαιδευτικοί). Εφόσον τα περιστατικά αυτά λαμβάνουν χώρα εκτός σχολείου, η αρχική καταγραφή και διερεύνηση του περιστατικού μπορεί να γίνει από το πρόσωπο εμπιστοσύνης, στο οποίο μίλησε το θύμα ή το οποίο αντιλήφθηκε τον εκφοβισμό.
- Επικοινωνία: Ο εκπαιδευτικός ή ο υπεύθυνος για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού θα πρέπει να επικοινωνήσει με τους εμπλεκόμενους μερών για να τους ενημερώσει για τα ευρήματα της διερεύνηση και να διαβεβαιώσει ότι το περιστατικό θα αντιμετωπιστεί. Εάν τα περιστατικά εκφοβισμού γίνονται εκτός σχολικού πλαισίου, τότε ο γονιός ή το πρόσωπο που έκανε την αρχική διερεύνηση ενδείκνυται να επικοινωνήσει με το σχολείο και να ενημερώσει, ώστε το σχολείο να κάνει συντονισμένες ενέργειες για την υποστήριξη του θύματος αλλά και διαχείρισης της συμπεριφοράς του θύτη/των θυτών.
- Μέτρα αντιμετώπισης: Τέλος, οι εμπλεκόμενοι γονείς, εκπαιδευτικοί και ειδικοί ψυχοκοινωνικής υποστήριξης θα πρέπει να συναποφασίσουν σε ένα πλάνο δράσης, όπου ο καθένας από τη σκοπιά του θα αναλάβει τον ρόλο που του αναλογεί για την αντιμετώπιση των περιστατικών εκφοβισμού. Τα μέτρα αντιμετώπισης μπορεί να περιλαμβάνουν πολλές ενέργειες, ανάλογα με το περιστατικό και τις ανάγκες των εμπλεκόμενων παιδιών, θυμάτων και θυτών. Ενδεικτικά, κάποιες συνηθισμένες ενέργειες είναι:
- Διαπαιδαγώγηση των εμπλεκομένων μερών για τον εκφοβισμό και τους τρόπους αντιμετώπισής του.
- Συμβουλευτική υποστήριξη για τα θύματα και τους θύτες.
- Διακοπή της επαφής μεταξύ των εμπλεκομένων μερών, τουλάχιστον αρχικά, έως ότου εδραιωθεί ένα αίσθημα ασφάλειας του θύματος
- Τιμωρία των θυτών μέσα από τυχόν πειθαρχικά μέτρα που θα αποφασιστούν από τη σχολική μονάδα ή (σε πιο βίαιες και παραβατικές συμπεριφορές) εμπλοκή των αστυνομικών αρχών.
Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η διαδικασία διαχείρισης περιστατικών εκφοβισμού πρέπει να είναι διακριτική και να σέβεται την ιδιωτικότητα όλων των εμπλεκομένων μερών.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η διαχείριση περιστατικών εκφοβισμού μπορεί να είναι πιο περίπλοκη. Για παράδειγμα, σε περιπτώσεις που ο εκφοβισμός συμβαίνει μέσω διαδικτύου ή μέσω κινητών συσκευών, η διερεύνηση και η αντιμετώπιση του περιστατικού μπορεί να είναι πιο δύσκολη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί η συνεργασία με ειδικούς, όπως ψυχολόγους ή κοινωνικούς λειτουργούς ή ακόμη και ειδικούς στην τεχνολογία με στόχο τον εντοπισμό των θυτών. Σε περιπτώσεις που ο εκφοβισμός είναι ιδιαίτερα σοβαρός ή επαναλαμβανόμενος, μπορεί να χρειαστεί να ληφθούν πιο αυστηρά μέτρα, όπως η αποβολή του θύτη από το σχολείο.
Κλείνοντας, συμπερασματικά, αξίζει να θυμόμαστε πως ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που μπορεί να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή των μαθητών. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να περιλαμβάνει την πρόληψη, την ανίχνευση και τη διαχείριση περιστατικών με συνεργασία γονέων, σχολείου και ειδικών ψυχοκοινωνικής υποστήριξης.
Εισαγωγική Φωτογραφία
Πρωτότυπο προϊόν τεχνητής νοημοσύνης Bing AI (Dall-e)
- Έφηβοι που έχουν πέσει θύμα εκφοβισμού έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν ψυχωτικά συμπτώματα - 22 Φεβρουαρίου, 2024
- Διαχείριση περιστατικών βίας και εκφοβισμού εντός και εκτός σχολείου - 10 Ιανουαρίου, 2024
- Το νευροψυχολογικό προφίλ ατόμων με δυσλεξία - 16 Νοεμβρίου, 2023
