Στερεότυπα φύλου: ο αντίκτυπος στην ανάπτυξη των παιδιών
Από τη στιγμή που γεννιόμαστε, γεννιούνται μαζί μας και οι προσδοκίες των άλλων για εμάς. Πολλές από αυτές τις προσδοκίες για το πως θα συμπεριφερόμαστε ή τι θα γίνουμε όταν μεγαλώσουμε, δεν πηγάζουν άμεσα και αποκλειστικά από τους φροντιστές μας, αλλά από την κοινωνία στην οποία γεννιόμαστε και τα πρότυπα που έχει θέσει για το φύλο μας.
Ο στερεοτυπικός τρόπος σκέψης γενικά είναι ένας εύκολος και τις περισσότερες φορές άκαμπτος τρόπος αντίληψης της κοινωνικής πραγματικότητας, με ότι αρνητικές συνέπειες μπορεί να έχει αυτό για τα άτομα που γίνονται αντικείμενο αυτού του τρόπου σκέψης. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις κοινωνικών στερεοτύπων αφορά τα στερεότυπα φύλου: πως σκέφτονται, τι ικανότητες έχουν και πως πρέπει να συμπεριφέρονται τα άτομα ανάλογα με το φύλο τους.
Στο σύντομο αυτό άρθρο θα επιχειρήσουμε να περιγράψουμε τους πιο βασικούς τομείς όπου εντοπίζονται τα στερεότυπα φύλου στη ζωή των παιδιών αλλά και τον αντίκτυπο που έχουν στην ανάπτυξή τους. Το άρθρο βασίζεται σε ένα πολύ ενδιαφέρον κεφάλαιο των Brown & Stone (2016) [1]Brown, C. S., & Stone, E. A. (2016). Gender stereotypes and discrimination: How sexism impacts development. Advances in child development and behavior, 50, 105-133. , όπου γίνεται μία σύνοψη των διαθέσιμων ερευνητικών δεδομένων γύρω από αυτό το θέμα.
Το φύλο και η συμπεριφορά στο σχολείο
Ήδη από το νηπιαγωγείο, οι εκπαιδευτικοί περιγράφουν τα αγόρια και τα κορίτσια με συγκεκριμένο, στερεοτυπικό τρόπο. Ένα τυπικό αγόρι είναι ικανό, αλλά ζωηρό, μη συγκεντρωμένο, δίχως κίνητρα. Ένα τυπικό κορίτσι τα καταφέρνει καλύτερα στα μαθήματα (με εξαιρέσεις σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα) και έχει καλύτερη συμπεριφορά. Σε μελέτες όπου έγινε παρατήρηση στο πλαίσιο της τάξης, διαπιστώθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί ήταν πιο πιθανό να επιπλήξουν αγόρια, παρά κορίτσια για την ίδια συμπεριφορά, παρόλο που οι ίδιοι θεωρούσαν ότι συμπεριφέρονται ακριβώς το ίδιο, ανεξάρτητα από το εάν το παιδί που ενοχλεί είναι αγόρι ή κορίτσι [2]Jones, S., & Myhill, D. (2004). ‘Troublesome boys’ and ‘compliant girls’: Gender identity and perceptions of achievement and underachievement. British Journal of Sociology of Education, 25, 547–561 .
Στατιστικά, φαίνεται ότι είναι πιο συχνό φαινόμενο τα πειθαρχικά μέτρα να παίρνονται ενάντια σε αγόρια, παρά σε κορίτσια. Για παράδειγμα, τα αγόρια πιο συχνά πηγαίνουν στο διευθυντή, χρεώνονται ωριαίες ή ημερήσιες αποβολές. Αυτή η εύκολη λύση των πειθαρχικών μέτρων φαίνεται όμως πως έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ομαλή ακαδημαϊκή εξέλιξη των μαθητών. Έγιναν μελέτες που σύγκριναν την εξέλιξη μαθητών (αγοριών) με παρόμοιο ακαδημαϊκό / γνωστικό και συμπεριφορικό προφίλ, από τους οποίους η μία ομάδα ήταν συχνά δέκτης πειθαρχικών μέτρων, ενώ η άλλη διαπαιδαγωγήθηκε με εναλλακτικούς τρόπους. Αυτό που βρέθηκε είναι πως τα παιδιά που έγιναν δέκτες πειθαρχικών μέτρων είχαν σημαντική έκπτωση στις ακαδημαϊκές τους ικανότητες με το πέρασμα του χρόνου [3]Arcia, E. (2006). Achievement and enrollment status of suspended students: Outcomes in a large, multicultural school district. Education and urban society, 38(3), 359-369 .
Σε πιο μεγάλες ηλικίες παρατηρείται ότι ο στερεότυπος τρόπος αντίληψης των αγοριών και των κοριτσιών εσωτερικεύεται από τα ίδια τα παιδιά, τα οποία θεωρούν ως τυπική “αγορίστικη” συμπεριφορά το να είναι κάποιος δυναμικός, κουλ, να αντιμιλάει όταν πρέπει, αθλητικός τύπος και να μην τον ενδιαφέρουν τα μαθήματα τόσο πολύ.
Το φύλο και η σχέση του με την επιστήμη, την τεχνολογία και τα μαθηματικά
Παρόλο που τα κορίτσια, όπως είπαμε πιο πάνω, θεωρείται ότι έχουν καλύτερη ακαδημαϊκή εικόνα από τα αγόρια, πέφτουν θύματα στερεοτυπικών αντιλήψεων για συγκεκριμένα μαθήματα. Πιο συγκεκριμένα, ένα βαθύ στερεότυπο που παρατηρείται γενικά στις περισσότερες κοινωνίες είναι πως τα κορίτσια δεν τα πάνε καλά στις “θετικές επιστήμες”. Αυτό φαίνεται και από την ακαδημαϊκή πορεία των κοριτσιών, καθώς παρόλο που τα κορίτσια γενικά έχουν παρόμοιες επιδόσεις στα θετικά μαθήματα με τα αγόρια, στο τέλος επιλέγουν να μην πάνε σε “θετικές” σχολές, καθώς θεωρούν ότι η θεματική δεν τους ταιριάζει. Αντίθετα, επιλέγουν τομείς που σχετίζονται με υποστήριξη τρίτων (π.χ. ψυχολογία, ιατρική, παιδαγωγική) [4]Hill, C., Corbett, C., & St Rose, A. (2010). Why so few? Women in science, technology, engineering, and mathematics. American Association of University Women. 1111 Sixteenth Street NW, Washington, DC 20036. .
Το στερεότυπο ότι οι γυναίκες δεν τα καταφέρνουν στις θετικές επιστήμες είναι τόσο βαθιά ριζωμένο που αναφέρεται τόσο από εκπαιδευτικούς, όσο και γονείς αλλά και τα ίδια τα παιδιά, ακόμη και εάν στατιστικά, λαμβάνοντας υπόψη την επίδοση αγοριών και κοριτσιών, κάτι τέτοιο ξέρουμε ότι δεν ισχύει. Ο αντίκτυπος αυτού του στερεότυπου τρόπου σκέψης για τις ικανότητες μαθηματικής σκέψης των κοριτσιών είναι σημαντικός, καθώς λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Οι γονείς των κοριτσιών θεωρούν ότι οι κόρες τους δεν είναι καλές στα μαθηματικά, καθώς “έτσι είναι τα κορίτσια”, με αποτέλεσμα είτε να μην ενθαρρύνουν εξίσου τα κορίτσια, όπως και τα αγόρια να ασχοληθούν με αντίστοιχες δραστηριότητες που απαιτούν μαθηματική σκέψη, είτε να εκδηλώνουν μια υπέρμετρη διάθεση καθοδήγησης για θέματα που αφορούν τα μαθηματικά. Και στις δύο περιπτώσεις όμως το μήνυμα που συχνά λαμβάνουν τα κορίτσια είναι ότι έχουν περιορισμένες ικανότητες σε αυτό το γνωστικό τομέα, με αποτέλεσμα να μην ασχολούνται και έτσι να “εκπληρώνεται η προφητεία” που τις θέλει λιγότερο ικανές στα μαθηματικά.
Το φύλο και οι σωματικές και αθλητικές δραστηριότητες
Το σχολείο σίγουρα είναι ένα από τα πιο σημαντικά περιβάλλοντα μέσα στα οποία αναπτύσσεται ένα παιδί. Αλλά κατά την ανάπτυξη ενός παιδιού εκτός από την ανάπτυξη ακαδημαϊκών ικανοτήτων μας ενδιαφέρει το παιδί να αναπτυχθεί ποικιλοτρόπως σε διαφορετικούς τομείς: κοινωνικούς, γνωστικούς και σωματικούς. Έτσι, δεν είναι λίγα τα παιδιά που γράφονται σε αθλητικές δραστηριότητες της αρεσκείας τους. Πολλά παιδιά μάλιστα αλλάζουν και πολλά αθλήματα έως ότου κατασταλάξουν κάπου (αν κατασταλάξουν). Υπολογίζεται πως περίπου τα μισά παιδιά έχουν ασχοληθεί με κάποιο άθλημα. Φαίνεται όμως πως το φύλο του παιδιού παίζει ρόλο στον τύπο του αθλήματος με το οποίο θα ασχοληθεί. Τα αγόρια συμμετέχουν πιο συχνά σε ομαδικά, οργανωμένα αθλήματα, σε σχέση με τα κορίτσια, τα οποία γράφονται σε αθλήματα και σωματικές δραστηριότητες πέραν των ομαδικών αθλημάτων (π.χ. χορός).
Τα στερεότυπα στον τομέα αυτό είναι πολλά και εμφανή. Τόσο οι γονείς, όσο και οι εκπαιδευτικοί αλλά και τα παιδιά τείνουν να πιστεύουν ότι τα αθλήματα ταιριάζουν περισσότερο σε αγόρια, παρά σε κορίτσια, ακόμη και εάν τα κορίτσια, εάν ερωτηθούν, δείχνουν το ίδιο ενδιαφέρον για να συμμετέχουν σε αυτά. Ο αντίκτυπος των στερεοτύπων φαίνεται και στο γεγονός πως πολλά αθλήματα και σωματικές δραστηριότητες τείνουν να θεωρούνται πιο “ανδρικά” (π.χ. ποδόσφαιρο, μπάσκετ, πολεμικές τέχνες) ή “γυναικεία” (ενόργανη, χορός) και όσα παιδιά “τολμήσουν” να συμμετέχουν σε άθλημα που στερεοτυπικά είναι του άλλου φύλου, γίνονται στόχος χλευασμού. Με άλλα λόγια, τα τείχη συμμετοχής ενός αγοριού η΄ ενός κοριτσιού σε σωματικές/αθλητικές δραστηριότητες έχουν ήδη υψωθεί προτού καν το παιδί κληθεί να εκφράσει τις επιθυμίες του, ουσιαστικά περιορίζοντάς τις επιλογές του.
Γενικά, το να είναι κάποιο παιδί “αθλητικό” τείνει να θεωρείται “αγορίστικο” χαρακτηριστικό και όχι “κοριτσίστικο”, γεγονός που αποθαρρύνει πολλά κορίτσια από το να ενασχοληθούν γενικότερα με αθλήματα. Ένα αγόρι που είναι αθλητής θεωρείται ως θετικό χαρακτηριστικό, ανάλογο του φύλου του, ενώ ένα κορίτσι που ασχολείται με τον αθλητισμό θεωρείται ότι έχει χαρακτηριστικά που δεν ταιριάζουν με την “κοριτσίστικη” εικόνα [5]Shakib, S., Veliz, P., Dunbar, M. D., & Sabo, D. (2011). Athletics as a source for social status among youth: Examining variation by gender, race/ethnicity, and socioeconomic status. Sociology of Sport Journal, 28(3), 303-328. . Αυτή η στερεοτυπική συσχέτιση του αθλητισμού με την ανδρική φύση γίνεται πιο εμφανής στις μεγαλύτερες ηλικίες, όταν τα παιδιά αποκτούν ενδιαφέρον για το αντίθετο φύλο. Για παράδειγμα, έχει αναφερθεί σε μελέτες ότι πολλοί έφηβοι αναφέρουν ότι αισθάνονται άβολα εάν μία κοπέλα που τους ενδιαφέρει είναι πιο αθλητική από τους ίδιους γιατί αυτό τους κάνει να αισθάνονται λιγότερο κυρίαρχοι και υποδεέστεροι (τα οποία αντίστοιχα φυσικά θεωρούνται “ανδρικά χαρακτηριστικά”).
Το πρόβλημα με τα στερεότυπα στις σωματικές και αθλητικές δραστηριότητες είναι πως έχουν και ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά. Για παράδειγμα, ο χλευασμός για το κατά πόσο το σώμα του παιδιού ταιριάζει ή όχι με το φύλο του μπορεί να οδηγήσει σε περιστατικά εκφοβισμού ή/και σε χαμηλή αυτοπεποίθηση. Τα κορίτσια που συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες που τους αρέσουν δείχνουν αυξημένη αυτοπεποίθηση μόνο εάν αισθάνονται ότι κάνουν ένα άθλημα στο οποίο γίνονται αποδεκτά. Διαφορετικά, η συμμετοχή και η επιτυχία σε ένα άθλημα δεν έχει σημαντικό αντίκτυπο στην αυτοπεποίθησή τους. Επιπλέον, τα στερεότυπα του φύλου θεωρούνται ως ένας από τους λόγους που τα ποσοστά των κοριτσιών που συμμετέχουν σε αθλήματα τόσο σε ερασιτεχνικό όσο και σε επίπεδο πρωταθλητισμού είναι μειωμένα (ιδιαίτερα σε αθλήματα που όπως είπαμε θεωρούνται “ανδρικά). Έτσι, τα κορίτσια δεν απολαμβάνουν τα σωματικά και ψυχολογικά οφέλη του αθλητισμού, όπως κάνουν τα αγόρια.
Το φύλο και ο ρόλος του στη σεξουαλική παρενόχληση
Η σεξουαλική παρενόχληση αναφέρεται σε κάθε είδους συμπεριφορά που είναι ανεπιθύμητη για το άτομο που τη δέχεται και η οποία περιλαμβάνει σεξουαλικού τύπου εκφράσεις όπως αγγίγματα, αστεία, χειρονομίες σεξουαλικής φύσεως, διαμοιρασμό σεξουαλικού περιεχομένου, χλευασμό με σεξουαλικά επίθετα, κυκλοφορία σεξουαλικών φημών/ιστοριών για κάποιο παιδί ή διαδικτυακό σεξουαλικό εκφοβισμό. Αν και στη θεωρία τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια μπορεί να πέσουν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, εντούτοις ο αριθμός των κοριτσιών που βιώνουν τέτοιου είδους συμπεριφορές είναι σαφώς μεγαλύτερος σε σχέση με τα αγόρια. Η σεξουαλική παρενόχληση κάποιας μορφής στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι εξαιρετικά συχνό φαινόμενο σχεδόν σε όλες τις κοινωνίες, με τα κορίτσια να αναφέρουν πολύ πιο συχνά σε σχέση με τα αγόρια ότι έχουν πέσει θύμα κάποιας μορφής παρενόχλησης.
Η συμμετοχή ενός παιδιού σε κάποιου είδους σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να γίνει για πολλούς λόγους, ένας από τους οποίους είναι η σεξουαλική αντικειμενικοποίηση των κοριτσιών αλλά και η διάχυτη κουλτούρα κανονικοποίησης αυτής της συμπεριφοράς από τους θύτες (που συνήθως είναι αγόρια). Με απλά λόγια, τα αγόρια που προβαίνουν σε τέτοιες παρενοχλήσεις το κάνουν γιατί “θεωρείται ΟΚ” να το κάνουν από τους συνομήλικους τους και γιατί είναι απενοχοποιημένο να το κάνουν σε κορίτσια που θεωρούν ότι τους ελκύουν σεξουαλικά (π.χ. “το κάνω γιατί όλα τα αγόρια χρησιμοποιούν σεξουαλική γλώσσα για να αναφερθούν σε κοπέλες με όμορφο σώμα”). Επιπλέον, πολλές φορές οι θύτες παρενοχλούν τα θύματα γιατί με αυτό τον τρόπο κερδίζουν τη θέση τους στην ομάδα των συνομήλικων (π.χ. “το έκανα γιατί έτσι θα είμαι κουλ και θα με θέλουν στην παρέα τους οι άλλοι”).
Ανάλογα με τη φύση της σεξουαλικής παρενόχλησης και τα χαρακτηριστικά των θυμάτων, οι επιπτώσεις για τα θύματα μπορούν να ποικίλουν. Στις πιο ήπιες μορφές παρενόχλησης (π.χ. μια ομάδα αγοριών χρησιμοποιούν χυδαία γλώσσα) πολλά κορίτσια μπορεί να επιλέγουν να τις αγνοήσουν στο βαθμό που μπορούν και για όσο διάστημα μπορούν να τις αγνοήσουν. Σε άλλες περιπτώσεις όμως που είναι πιο σοβαρή παρενόχληση (π.χ. άγγιγμα με σεξουαλικό τρόπο) ή το θύμα είναι πιο ευαίσθητο, η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την χαμηλή αυτοπεποίθηση, την απομόνωση, την αρνητική αυτο-εικόνα κ.α. Εάν τα κορίτσια αισθάνονται ότι έχουν την υποστήριξη από το περιβάλλον τους, τείνουν να αντιδρούν πιο εύκολα σε παρενοχλήσεις που υφίστανται [6]Leaper, C., Brown, C. S., & Ayres, M. M. (2013). Adolescent Girls’ Cogntivie Appraisals of Coping Responses to Sexual Harassment. Psychology in the Schools, 50(10), 969-986. . Εάν όμως αυτές οι παρενοχλήσεις έχουν γίνει η νόρμα και θεωρούνται φυσιολογικές, τότε τα κορίτσια τείνουν να μην τις αναφέρουν και να μην αντιδρούν σε αυτές.
Το φύλο και η παρενόχληση λόγω μη τυπικής εικόνας φύλου
Εάν ένα κορίτσι συμπεριφέρεται με τρόπο που η κοινωνία θεωρεί “αγορίστικο” ή κάνει “αγορίστικα” αθλήματα και αντίστοιχα ένα αγόρι συμπεριφέρεται με “κοριτσίστικο” τρόπο ή κάνει “κοριτσίστικα” αθλήματα, τότε μπορεί να πέσουν θύματα παρενόχλησης από τα άλλα παιδιά. Ομοφοβικοί χαρακτηρισμοί, χλευασμοί, πίεση για αλλαγή της συμπεριφοράς είναι μόνο μερικές ενδεικτικές πιέσεις και παρενοχλήσεις που μπορεί να αισθάνονται τα παιδιά με μη τυπική εικόνα για το φύλο τους.
Παιδιά που είναι πιο κοντά στο “πρότυπο” για το φύλο τους (π.χ. αθλητικά αγόρια που αψηφούν τους άλλους και είναι “αλάνια” ή μη σωματώδη κορίτσια που είναι υπάκουα και ασχολούνται με “κοριτσίστικα” χόμπι) τείνουν να είναι πιο αγαπητά σε σχέση με τα παιδιά που είναι μακριά από αυτό το πρότυπο. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε πως τα ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι η πίεση για να είναι κάποιο παιδί κοντά στο πρότυπο για το φύλο του είναι μεγαλύτερη στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια. Εάν ένα αγόρι συμπεριφέρεται με “κοριτσίστικο” τρόπο είναι πιο πιθανό να πέσει θύμα παρενόχλησης ή χλευασμού σε σχέση με ένα κορίτσι που συμπεριφέρεται με “αγορίστικο” τρόπο. ΄Έτσι, είναι πιο συχνό φαινόμενο να ακούγονται ομοφοβικά χλευαστικά σχόλια εναντίον αγοριών, παρά εναντίον κοριτσιών [7]Jewell, J., Spears Brown, C., & Perry, B. (2015). All my friends are doing it: Potentially offensive sexual behavior perpetration within adolescent social networks. Journal of Research on Adolescence, 25(3), 592-604. .
Η πίεση που δέχεται ένα παιδί για να συμπεριφέρεται με ένα τρόπο που δεν το εκφράζει, ώστε έτσι να γλιτώσει από τα πειράγματα και τα σχόλια των άλλων, είναι μια σημαντική πηγή άγχους, καταθλιπτικών συμπτωμάτων και απόσυρσης ιδιαίτερα κατά την εφηβεία. Τα παιδιά που είναι θύματα τέτοιας συμπεριφοράς είναι αναμενόμενο να έχουν λιγότερο ανεπτυγμένο το αίσθημα του ανήκειν στο σχολείο τους. Έτσι, βλέπουμε ότι τα στερεότυπα του φύλου μπορεί να έχουν άμεση επίπτωση τόσο στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών όσο και στην ακαδημαϊκή τους πορεία.
Εξάλειψη στερεότυπων τρόπων σκέψης για το φύλο: γιατί;
Η πλήρης εξάλειψη των στερεότυπων τρόπων σκέψης για το φύλο ίσως δεν είναι ένας άμεσα εφικτός στόχος. Όμως η ευαισθητοποίηση όσων εμπλέκονται στην ανάπτυξη των παιδιών (γονείς, συγγενείς, εκπαιδευτικοί, παιδαγωγοί και εκπαιδευτές σε δραστηριότητες κ.α.) είναι ένα πολύ σημαντικό πρώτο βήμα ώστε να επιτρέψουμε στα παιδιά να αναπτυχθούν πολύπλευρα και με έναν μοναδικό τρόπο, όπως μόνο τα ΄ίδια θέλουν.
Τα ψυχολογικά οφέλη ενός παιδιού που αισθάνεται ότι μπορεί να αναπτύξει ότι χόμπι θέλει και να εκφραστεί με όποιο τρόπο επιθυμεί, είναι πολλαπλά: καλύτερη αυτοπεποίθηση, ανάπτυξη θετικής αυτο-εικόνας για τις ικανότητες, λιγότερα αισθήματα μοναξιάς, αυξημένο αίσθημα ανήκειν στην κοινότητα και το σχολείο. Η μακροχρόνια λύση για την αντιμετώπιση ακραίων συμπεριφορών εκφοβισμού δεν κρύβεται μόνο στην αυστηρή επιτήρηση και τις τιμωρίες των παραβατών, αλλά και στην αλλαγή της αντίληψής μας σε επίπεδο κοινωνίας του τι είναι επιτρεπτό να κάνει ένα παιδί ανάλογα με το φύλο του. Όσο συνεχίζουμε να σκεφτόμαστε με έναν απόλυτο τρόπο με τους όρους “αγορίστικο” και “κοριτσίστικο”, τόσο θα στοχοποιούνται τα παιδιά που δεν ταιριάζουν ακριβώς σε αυτή την εικόνα, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να έχει κάτι τέτοιο (βλ. υποθέσεις εκφοβισμού μαθητών, αυτοκτονιών κ.α.).
Πάντα θα υπάρχουν στερεότυπα που θα κυνηγάμε να καταρρίψουμε και πάντα θα υπάρχει ένα μέρος της κοινωνίας που θα αντιστέκεται. Όπως αντιστεκόταν και όταν οι γυναίκες διεκδικούσαν ίσα πολιτικά δικαιώματα, δικαιώματα στην εργασία, δικαίωμα να απολαμβάνουν την κοινωνική ζωή όπως ακριβώς και οι άνδρες. Η κοινωνία δεν αλλάζει ξαφνικά από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά ένα άτομο κάθε φορά. Εάν εμείς με τη δική μας στάση δώσουμε το στίγμα της αλλαγής για την καταπολέμηση των αχρείαστων στερεοτύπων, μπορεί να γίνουμε ένας από τους σπόρους της αλλαγής που θέλουμε να δούμε στην αυριανή κοινωνία.
Εικόνες
- Εισαγωγική Εικόνα: Male and female signs, by magda ehlers
- School, by Max Fischer
- Sport activities, by cottonbro studio
- Don’t tell, by artawkrn
- Bullying, by Mikhail Nilov
- Παγκόσμια Ημέρα Αναπηρίας – Ένας Κόσμος για Όλους - 3 Δεκεμβρίου, 2024
- Η Κατάθλιψη των Χριστουγεννιάτικων Διακοπών: Ένας Σύγχρονος Μύθος ή Πραγματικότητα; - 29 Νοεμβρίου, 2024
- Εναντιωματική συμπεριφορά παιδιών: τι μπορούν να κάνουν οι γονείς - 14 Νοεμβρίου, 2024
Πηγές / Διαβάστε περισσότερα
| ↑1 | Brown, C. S., & Stone, E. A. (2016). Gender stereotypes and discrimination: How sexism impacts development. Advances in child development and behavior, 50, 105-133. |
|---|---|
| ↑2 | Jones, S., & Myhill, D. (2004). ‘Troublesome boys’ and ‘compliant girls’: Gender identity and perceptions of achievement and underachievement. British Journal of Sociology of Education, 25, 547–561 |
| ↑3 | Arcia, E. (2006). Achievement and enrollment status of suspended students: Outcomes in a large, multicultural school district. Education and urban society, 38(3), 359-369 |
| ↑4 | Hill, C., Corbett, C., & St Rose, A. (2010). Why so few? Women in science, technology, engineering, and mathematics. American Association of University Women. 1111 Sixteenth Street NW, Washington, DC 20036. |
| ↑5 | Shakib, S., Veliz, P., Dunbar, M. D., & Sabo, D. (2011). Athletics as a source for social status among youth: Examining variation by gender, race/ethnicity, and socioeconomic status. Sociology of Sport Journal, 28(3), 303-328. |
| ↑6 | Leaper, C., Brown, C. S., & Ayres, M. M. (2013). Adolescent Girls’ Cogntivie Appraisals of Coping Responses to Sexual Harassment. Psychology in the Schools, 50(10), 969-986. |
| ↑7 | Jewell, J., Spears Brown, C., & Perry, B. (2015). All my friends are doing it: Potentially offensive sexual behavior perpetration within adolescent social networks. Journal of Research on Adolescence, 25(3), 592-604. |
