Ο εγκεφαλος των τυφλών που χρησιμοποιούν ηχοεντοπισμό αξιοποιεί εγκεφαλικές περιοχές της όρασης για την αντίληψη αντικειμένων
Τα περισσότερα τυφλά άτομα σε όλες τις γωνιές του κόσμου, είτε γεννήθηκαν με το συγκεκριμένο πρόβλημα είτε το παρουσίασαν αργότερα στη ζωή τους, αναπτύσσουν τις αισθήσεις τους με έναν εναλλακτικό τρόπο σε μια προσπάθεια να αντικαταστήσουν την χαμένη αίσθηση της όρασης. Άλλοι σε μεγαλύτερο και άλλοι σε μικρότερο βαθμό είναι ικανοί να προσανατολίζονται, να αντιλαμβάνονται αντικείμενα και πρόσωπα στο περιβάλλον τους και γενικότερα να συμπεριφέρονται με έναν αξιοθαύμαστο βαθμό ανεξαρτησίας.
Η αίσθηση που συνήθως αντικαθιστά την όραση είναι η δεύτερη πιο ισχυρή στον άνθρωπο: η ακοή. Η ικανότητα πολλών τυφλών να προσανατολίζονται βάσει της ακοής ονομάζεται ηχοεντοπισμός και λίγο-πολύ είναι παρόμοια με την ικανότητα των νυχτερίδων να προσανατολίζονται στο σκοτάδι. Το άτομο προσανατολίζεται στο χώρο αντιλαμβανόμενο αλλαγές στους ήχους γύρω του. Παρακάτω βλέπουμε ένα παράδειγμα ενός αγοριού που ανέπτυξε αυτή την ικανότητα σε πολύ μεγάλο βαθμό, με αποτέλεσμα να μπορεί να κάνει έντονες κινητικές δραστηριότητες χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα.
Ο ηχοεντοπισμός είναι μια ικανότητα που έχουμε όλοι μας, αλλά καθώς η όραση είναι η κύρια αίσθησή μας, η ακοή μας παραμένει λιγότερο αναπτυγμένη με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Οι τυφλοί, μη έχοντας την αίσθηση της όρασης αναγκάζονται να βασίζονται όλο και περισσότερο στην ακοή. Αυτό το οποίο προκαλεί ακόμη μεγαλύτερο θαυμασμό για τη χρήση του ηχοεντοπισμού στους τυφλούς είναι το γεγονός πως η χρήση ηχοεντοπιστικών τεχνικών ελλείψει οπτικών ερεθισμάτων αλλάζει νευρολογικά τον ίδιο τον εγκέφαλό τους. Τουλάχιστον αυτό δείχνουν οι έρευνες των τελευταίων ετών που παρουσίασε το Πανεπιστήμιο του Δυτικού Οντάριο σε πρόσφατο συνέδριο [1]Canadian Association for Neuroscience. “Can you see what I hear? Blind human echolocators use visual areas of the brain.” ScienceDaily. ScienceDaily, 25 May 2015. .
Πιο συγκεκριμένα, οι περιοχές του οπτικού φλοιού που στα άτομα με κανονική όραση είναι υπεύθυνες για την οπτικοχωρική ανάλυση του περιβάλλοντος και την αντίληψη ιδιοτήτων των αντικειμένων (σχήμα, όγκος, υφή κτλ), φαίνεται πως πλέον δεν συνδέονται με την όραση, αλλά με τις ακουστικές περιοχές. Με άλλα λόγια, οι νευρώνες στον ινιακό λοβό (οπτικός φλοιός) πλέον δεν λαμβάνουν πληροφορίες από το οπτικό κανάλι αλλά από το ακουστικό, επαναπρογραμματίζοντας τις συνδέσεις τους. Αυτή φυσικά η διαδικασία δεν συμβαίνει εν μία νυκτί, αλλά απαιτεί καθημερινή εκπαίδευση του τυφλού ατόμου.
Ανάμεσα στα πειράματα που παρουσίασαν οι ερευνητές ένα παρουσιάζει αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον. Σε αυτό οι πειραματιστές κατέγραψαν τον ήχο που κάνουν τα αντικείμενα όταν χρησιμοποιούνται τεχνικές ηχοεντοπισμού που συνήθως αξιοποιούν οι τυφλοί (π.χ. ήχοι «κλικ»). Στη συνέχεια έπαιξαν αυτούς τους ήχους σε άτομα με κανονική όραση και σε τυφλά άτομα, καταγράφοντας ταυτόχρονα με τη μέθοδο fMRI την αντίδραση του εγκεφάλου σε αυτούς. Αυτό το οποίο πρόσεξαν είναι ότι όταν έπαιζαν αυτούς τους ήχους σε τυφλούς που είχαν χρησιμοποιούσαν ηχοεντοπιστικές τεχνικές, παρατηρήθηκε αυξημένη δραστηριότητα στον παραϊπποκάμπιο εγκεφαλικό φλοιό, ο οποίος στους ανθρώπους με κανονική όραση σχετίζεται με τον προσανατολισμό, την χωρική μνήμη και την αντίληψη του περιβάλλοντος. Αντίθετα, αυτή η ενεργοποίηση δεν παρατηρήθηκε σε άτομα με κανονική όραση αλλά ούτε και σε τυφλούς που δεν αξιοποιούσαν τεχνικές ηχοεντοπισμού.
Κάνοντας την παρουσίασή τους ακόμη πιο ενδιαφέρουσα, οι πειραματιστές ανέφεραν πως τα τυφλά άτομα όχι μόνο χρησιμοποιούν τις εγκεφαλικές περιοχές που συνήθως αξιοποιούνται από τις οπτικές περιοχές του εγκεφάλου, αλλά πέφτουν θύματα «οπτικών πλανών», όπως ακριβώς και βλέποντες. Όταν τους ζητείται να συγκρίνουν το βάρος δύο αντικειμένων (να πουν πιο είναι πιο βαρύ) που σηκώνουν, τόσο οι βλέποντες όσο και οι τυφλοί με ηχοεντοπιστικές ικαντότητες κρίνουν τα πιο μεγάλα αντικείμενα πιο βαριά σε σχέση με τα πιο μικρά, υποδεικνύοντας ότι η επανακωδικοποίηση των εγκεφαλικών περιοχών δεν είναι επιφανειακή, αλλά πολύ ουσιαστική.
Εισαγωγική Εικόνα
- Νοητική υστέρηση: τι είναι, πως αξιολογείται και τι είδους υποστήριξη χρειάζεται - 15 Ιανουαρίου, 2021
- Νέα Ψυχολογίας (21 Δεκεμβρίου 2020) - 20 Δεκεμβρίου, 2020
- Τα μεγαλύτερα παιδιά χαίρονται περισσότερο με τις εμπειρίες παρά με τα υλικά δώρα - 25 Νοεμβρίου, 2020