Βίντεο: Το κλασικό πείραμα τυφλής υπακοής του Μίλγκραμ
Θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί ένα νέο τρομακτικό γεγονός τύπου Ολοκαυτώματος από οποιαδήποτε ομάδα ή μήπως υπήρχαν ειδικές συνθήκες στην ναζιστική Γερμανία και τον τρόπο σκέψης του γερμανικού λαού που επέτρεψαν αυτή τη θηριωδία να λάβει χώρα;
Το καλοκαίρι του 1961 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Yale Δρ. Μίλγκραμ πραγματοποίησε ένα απλό πείραμα για να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα. Τοποθέτησε έναν συμμετέχοντα σε ένα δωμάτιο ο οποίος είχε τον ρόλο του δασκάλου, ενώ στο διπλανό δωμάτιο είχε τοποθετήσει έναν βοηθό του που έπαιζε το ρόλο του μαθητή. Ο δάσκαλος δεν γνώριζε ότι ο μαθητής ήταν συνεργάτης του πειραματιστή και θεωρούσε ότι τοποθετήθηκαν τυχαία στους δύο ρόλους. Ο μαθητής δέθηκε σε μια καρέκλα παρουσία του δασκάλου και του τοποθετήθηκαν ηλεκτρόδια στα δάχτυλα. Στη συνέχεια ο δάσκαλος έλαβε τη θέση του στο διπλανό δωμάτιο.
Μπροστά στον δάσκαλο υπήρχε μια κονσόλα η οποία υποτίθεται ότι μπορούσε να κάνει ηλεκτροσόκ στον μαθητή. Το ηλεκτροσόκ μπορούσε να είναι πολύ μικρής έντασης έως και πολύ μεγάλης, ανάλογα με τα κουμπιά που θα πατούσε ο δάσκαλος. Οι οδηγίες που δόθηκαν στον δάσκαλο ήταν να διαβάζει μια λίστα με ζευγάρια λέξεων τα οποία έπρεπε να απομνημονεύσει ο μαθητής. Εάν ο μαθητής έκανε λάθος τότε ο δάσκαλος τον τιμωρούσε με ηλεκτροσόκ. Στα πρώτα λάθη το ηλεκτροσόκ ήταν πολύ μικρό, ενώ όσο περισσότερα λάθη έκανε ο μαθητής τόσο αυξανόταν και η ένταση του ρεύματος. Η κονσόλα του δασκάλου είχε διάφορες βαθμίδες έντασης ξεκινώντας από “ελαφρά ηλεκτροσόκ”, προχωρώντας σε “μεσαίας έντασης ηλεκτροσόκ” και καταλήγοντας σε “σοβαρά ηλεκτροσόκ” και “θανάσιμα ηλεκτροσόκ”. Φυσικά ο μαθητής δεν λάμβανε ποτέ τα ηλεκτροσόκ, αλλά αυτό δεν το γνώριζε ο δάσκαλος.
Αυτό που ήθελαν να δουν οι πειραματιστές ήταν ποιο ποσοστό των δασκάλων θα έφτανε στο σημείο να κάνει σοβαρά ηλεκτροσόκ στον συνάνθρωπό του, υπό την πίεση του πειραματιστή. Ενώ αρχικά οι πειραματιστές πίστευαν ότι μόλις 1 στους 20 ή 1 στους 10 θα έκανε κάτι τέτοιο, τελικά πάνω από τους μισούς συμμετέχοντες είτε έκαναν όλα τα ηλεκτροσόκ στον μαθητή, είτε σταμάτησαν λίγο πριν το τέλος, υπακούοντας στις συνεχείς παροτρύνσεις του πειραματιστή που ήταν δίπλα στον δάσκαλο.
Αν και αργότερα αυτού του είδους ο σχεδιασμός πειράματος θεωρήθηκε ανήθικος και επικίνδυνος καθώς θα μπορούσε να προκαλέσει ψυχικά προβλήματα στον δάσκαλο ο οποίος πίστευε ότι έκανε πράγματι ηλεκτροσόκ σε άνθρωπο, η αξία του πειράματος του Μίλγκραμ για την κοινωνική Ψυχολογία είναι ανεκτίμητη, καθώς όχι μόνο έδωσε μια καθαρή απάντηση στο ερώτημα του κατά πόσο ο καθένας από εμάς μπορεί να γίνει “βασανιστής” υπό τις κατάλληλες συνθήκες, αλλά έδωσε το έναυσμα για μια σειρά άλλων πειραμάτων και ερευνών πάνω στο θέμα της τυφλής υπακοής σε μια Αρχή.
Στο βίντεο που παραθέτουμε μπορείτε να δείτε το γνήσιο ντοκιμαντέρ του πειράματος, το οποίο σκηνοθέτησε ο ίδιος ο Μίλγκραμ. Η φωνή μάλιστα που κάνει την περιγραφή είναι δικιά του. Το βίντεο είναι στα αγγλικά και δυστυχώς δεν υπάρχουν ελληνικοί υπότιτλοι, παρά μόνο αγγλικοί.
- Εβδομαδιαία Νέα Ψυχολογίας (19-10-2020) - 19 Οκτωβρίου, 2020
- Εβδομαδιαία Νέα Ψυχολογίας (12-10-2020) - 12 Οκτωβρίου, 2020
- Εβδομαδιαία Νέα Ψυχολογίας (5-10-2020) - 5 Οκτωβρίου, 2020