Το μισογεμάτο ποτήρι του ασθενούς
Συγγραφή/Επιμέλεια: Θεοδώρα Φτεροπουλλή*
Για πολλά άτομα η διάγνωση ενός χρόνιου προβλήματος υγείας είναι μια πολύ τραυματική εμπειρία. Μια τέτοια διάγνωση φέρει πολλές σωματικές αλλά και ψυχολογικές επιπτώσεις και μπορεί να μειώσει τη γενικότερη ποιότητα ζωής ενός ανθρώπου. Πολλοί ασθενείς διακατέχονται από μια αβεβαιότητα για το μέλλον και όταν αρνητικά συναισθήματα διαρκούν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, μπορούν να οδηγήσουν σε σοβαρότερα ψυχολογικά προβλήματα όπως κατάθλιψη και χρόνιο άγχος. Επομένως, δικαιολογημένα οι ερευνητικοί επιστήμονες στο χώρο της Ψυχολογίας Υγείας εργάζονται προς την αναγνώριση των παραγόντων που οδηγούν μερικά άτομα να χειρίζονται την ασθένειά τους καλύτερα και πιο αποτελεσματικά από κάποια άλλα.
Ένας τέτοιος παράγοντας είναι και η προσωπικότητα και πιο συγκεκριμένα η αισιοδοξία. Πρωτοπόροι σε αυτό τον τομέα είναι οι Αμερικάνοι επιστήμονες Carver & Scheier (1985) [1]Scheier, M.F. & Carver, C.S. (1985). Optimism, coping, and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4, 219–247 οι οποίοι ορίζουν την αισιοδοξία ως ‘μια σχετικά σταθερή, γενικευμένη προσδοκία για θετικές συνέπειες σε διάφορους σημαντικούς τομείς της ζωής’. Στην περίπτωση των ασθενών, όταν οι προσδοκίες τους για το μέλλον ειναι θετικές τότε αναμένεται να βιώνουν πιο θετικά συναισθήματα. Το αντίθετο αναμένεται όταν είναι απαισιόδοξοι για το μέλλον.
Διάφορες έρευνες με άτομα που αντιμετωπίζουν ασθένειες όπως καρδιαγγειακά προβλήματα, αρθρίτιδα, καρκίνο, και HIV αναφέρουν ότι, μακρυπρόθεσμα, η αισιοδοξία μπορεί να επηρεάσει διάφορους τομείς όπως τις σωματικές λειτουργίες, τη συναισθηματική ευημερία, την ποιότητα ζωής, ακόμα και τα χρόνια ζωής τους.
Αξιοσημείωτο όμως είναι το πώς ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας όπως η αισιοδοξία είναι δυνατόν να επηρεάσει τη ζωή κάποιου ατόμου σε τέτοιο βαθμό. Έρευνες υποδυκνείουν ότι αυτό συμβαίνει εμμέσως καθώς η αισιόδοξη στάση μπορεί να οδηγήσει στην υιοθέτηση συγκεκριμένων στρατηγικών οι οποίες αποφέρουν με τη σειρά τους θετικά αποτελέσματα. Αυτές οι στρατηγικές είναι στην ουσία συμπεριφορές ή σκέψεις που έχουν ως στόχο τους τη διαχείριση μιας στρεσογόνας κατάστασης.
Οι αισιόδοξοι ασθενείς τείνουν να υιοθετούν χρήσιμες για την υγεία τους στρατηγικές όπως για παράδειγμα το θέσιμο στόχων (π.χ. υγιεινή διατροφή, εξάσκηση), ο προγραμματισμός και η ενεργή συμμετοχή σε αποφάσεις όσον αφορά τη θεραπεία τους, καθώς και η αναζήτηση πληροφοριών για την ασθένειά τους. Επιπλέον, τείνουν να εστιάζουν την προσοχή τους στη θετική πλευρά της εμπειρίας τους. Αντιθέτως, οι απαισιόξοι ασθενείς συνήθως ακολουθούν πιο καταστροφικές για την υγεία τους στρατηγικές όπως η άρνηση της ύπαρξης του προβλήματος, η υιοθέτηση ανθυγιεινών συμπεριφορών (π.χ. υπερβολική χρήση αλκοόλ και άλλων ουσιών), αλλά και η μη συστηματική λήψη των φαρμάκων τους.
Είναι εμφανές λοιπόν ότι η αισιοδοξία, ως έμφυτο χαρακτηριστικό, μπορεί να ωθήσει κάποιο άτομο στην επιλογή και εκτέλεση συγκεκριμένων στρατηγικών οι οποίες με τη σειρά τους επιφέρουν θετικές συνέπειες τόσο στο σωματικό όσο και στο ψυχολογικό επίπεδο υγείας. Είναι λογικό σε αυτό το σημείο να αναρωτιόμαστε εαν κάποιο άτομο που είναι ‘προγραμματισμένο’ να βλέπει το ποτήρι μισοάδειο, μπορεί να αλλάξει στάση ζωής. Σύμφωνα με προκαταρκτικές έρευνες αυτό είναι εφικτό σε ορισμένο βαθμό έπειτα από ψυχολογική παράμβαση και συγκεκριμένα γνωστικο-συμπεριφοριστική θεραπεία όπου το άτομο ‘εκπαιδεύεται’ στη θετική σκέψη. Οι θεραπείες αυτές περιλαμβάνουν συνηθώς την αντικατάσταση αρνητικών σκέψεων και συμπεριφορών με αντίστοιχες θετικές [2]Carver, C.S., Scheier, M.F. & Segerestrom, S.C. (2010). Optimism. Clinical Psychology Review, 30, 879-889 .
Χρειάζονται όμως χρόνια και αρκετές συστηματικές έρευνες με έγκυρα και αξιόπιστα αποτελέσματα ώστε να μπορούμε να ελπίζουμε ότι μια μαγική θεραπεία μπορεί να μας κάνει να βλέπουμε το ποτήρι μισογεμάτο. Εν τω μεταξύ σίγουρα μπορούμε να σκεφτόμαστε θετικά!
Η Θεοδώρα Φτεροπουλλή είναι επιστημονικός συνεργάτης στο UCL (London) και διδακτορική φοιτήτρια Ψυχολογίας Υγείας στο City University London. (tzellofouska@gmail.com) https://www.facebook.com/tzellofouska
Εισαγωγική Φωτογραφία:- Psychology Today: Optimism and Perceived Competence: Important Resilience Resources
- Νοητική υστέρηση: τι είναι, πως αξιολογείται και τι είδους υποστήριξη χρειάζεται - 15 Ιανουαρίου, 2021
- Νέα Ψυχολογίας (21 Δεκεμβρίου 2020) - 20 Δεκεμβρίου, 2020
- Τα μεγαλύτερα παιδιά χαίρονται περισσότερο με τις εμπειρίες παρά με τα υλικά δώρα - 25 Νοεμβρίου, 2020
Πηγές / Διαβάστε περισσότερα
| ↑1 | Scheier, M.F. & Carver, C.S. (1985). Optimism, coping, and health: Assessment and implications of generalized outcome expectancies. Health Psychology, 4, 219–247 |
| ↑2 | Carver, C.S., Scheier, M.F. & Segerestrom, S.C. (2010). Optimism. Clinical Psychology Review, 30, 879-889 |