Σωματικό είδωλο: Μέρος 1ο – Εφηβεία και σωματικό είδωλο

Διαβάστε επίσης:

• Μέρος 2ο – Γιατί τα κορίτσια θέλουν να είναι πιο αδύνατα;
• Μέρος 3ο – Ασυμφωνία μεταξύ πραγματικού και σωματικού ειδώλου

Το post αυτό αποτελεί το πρώτο από τα 3 συνολικά posts που θα δημοσιεύσω για το θέμα του σωματικού ειδώλου, τις διατροφικές ψυχολογικές διαταραχές (ανορεξία και βουλιμία) που σχετίζονται με το σωματικό είδωλο, αλλά και τις κοινωνικές καταβολές του φαινομένου των διαταραχών αυτών. Η εφηβεία είναι ένα κρίσιμο, μεταβατικό στάδιο στην ζωή του κάθε ατόμου, καθώς αποτελεί έναν σύνδεσμο από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Το στάδιο αυτό χαρακτηρίζεται από σημαντικές βιοσωματικές και γνωστικές αλλαγές στους αφήβους, μιας και σε αυτή την ηλικία (12-18 ετών) το άτομο αυτοπροσδιορίζεται μέσα στο γενικότερο κοινωνικό πλαίσιο. Ο έφηβος σχηματίζει μια εικόνα για τον εαυτό του, για τις ιδιαίτερές του ανάγκες, πεποιθήσεις, δεξιότητες και αδυναμίες του και αυτή η εικόνα έχει άμεση σχέση με το σωματικό του είδωλο. Με τον όρο σωματικό είδωλο εννοούμε το πώς βλέπει το άτομο το σώμα του, σε σχέση με το πώς θα ήθελε να είναι (χάσμα πραγματικού εαυτού -ιδανικού εαυτού). Το σωματικό είδωλο μπορεί να επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες, όπως τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα πολιτιστικά πρότυπα για την φυσική ελκυστικότητα, τους φίλους, την οικογένεια και γενικότερα από τον κοινωνικό περίγυρο του ατόμου. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με τα πρότυπα τα οποία προβάλλουν καθημερινά, επηρεάζουν τις αντιλήψεις των εφήβων και ιδιαίτερα των κοριτσιών. Η κοινωνία μας βομβαρδίζεται καθημερινά από εικόνες μοντέλων με αψεγάδιαστο σώμα, οι οποίες σχεδόν αυτόματα γίνονται πρότυπα για τις ηλικίες αυτές μιας και συνδέουν την εξωτερική ομορφιά με την επιτυχία και την αναγνώριση την οποία όλοι αποζητάμε. Βεβαίως, ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι τα πολιτιστικά πρότυπα για την φυσική ελκυστικότητα, τα οποία προωθούν την σημαντικότητα του σωματικού βάρους μπορεί να επηρεάσουν κυρίως τις κοπέλες στην ανάπτυξη πολύ υψηλών προτύπων, τα οποία είναι συχνά άπιαστα και μπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικό σωματικό είδωλο. Το τι θεωρείται ωραίο διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία και από χρόνο σε χρόνο. Κάποτε ήταν της μόδας οι κυρίες της Δύσης να είναι πιο πληθωρικές, ενώ τώρα το πρότυπο είναι το αδυνατισμένο – σχεδόν σκελετωμένο- γυναικείο κορμί. Ταυτόχρονα σε κάποιες αφρικανικές κοινωνίες τα κοινωνικά πρότυπα για την ομορφιά απαιτούν από τις γυναίκες να προσπαθούν να αυξήσουν το μήκος του λαιμού τους βάζοντας διάφορα ειδικά δαχτυλίδια σε αυτόν, σε μια προσπάθεια να φτάσουν το ιδανικό πρότυπο. Όποια και αν είναι τα εκάστοτε πρότυπα, το σίγουρο είναι ότι πιέζουν σημαντικά το κάθε άτομο για να τα ακολουθήσει και ταυτόχρονα αποτελούν ένα μέσο σύγκρισης και εν τέλει δημιουργίας του σωματικού ειδώλου. Τέλος, οι σχέσεις που αναπτύσσει ο έφηβος με τους γύρω του αποτελούν βασικό παράγοντα σχηματισμού μιας θετικής ή αρνητικής αυτοεικόνας. Εάν δέχεται ενθαρρυντικά μηνύματα για την εμφάνιση του, τότε είναι ικανοποιημένος και τονώνεται η αυτοεκτίμηση του. Στην αντίθετη περίπτωση όμως υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μια εικόνα η οποία δεν τον ικανοποιεί και επομένως μεγαλώνει το χάσμα ανάμεσα στο πως είναι και στο πως θα ήθελε να είναι (χάσμα ιδανικού εαυτού – πραγματικού εαυτού), λόγω της ανατροφοδότησης που παίρνει από το άμεσο περιβάλλον του (το οποίο βεβαίως με τη σειρά του επηρεάζεται σημαντικά από το υπερσύνολό του που είναι η κοινωνία, όπως ανέφερα πιο πάνω). Όμως βιώνουν όλοι οι έφηβοι το ίδιο; Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα;

---

Σωματικό είδωλο: Ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα Πράγματι φαίνεται πως υπάρχουν μεγάλες διαφορές στον τρόπο που τα δύο φύλα αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους, στου μηχανισμούς που χρησιμοποιούν και στην κοινωνική πίεση που δέχονται για το θέμα αυτό. Μεταξύ των αγοριών, αυτά που ωριμάζουν πιο νωρίς, σχηματίζουν πιο θετικά σωματικά είδωλα. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με τα κορίτσια. Τα κορίτσια που αργούν να ωριμάσουν νοιώθουν πιο καλά με το σώμα τους, καθώς και πιο ελκυστικές σε σχέση με αυτά που ωριμάζουν πιο νωρίς. Αυτό συμβαίνει γιατί τα κορίτσια που ωριμάζουν πιο γρήγορα συνήθως έχουν εμφανή σημάδια ωρίμανσης (π.χ. μεγάλο στήθος), τα οποία τα τοποθετούν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καλώντας τα να αναλάβουν έναν ρόλο και να δώσουν μια μάχη με το σωματικό τους είδωλο, πράγματα για τα οποία τα κορίτσια μικρής ηλικίας δεν είναι έτοιμα να δώσουν ακόμη.Στην πρώιμη εφηβεία οι φυσικές αλλαγές συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην αντίληψη των εφήβων για τον εαυτό τους. Η αυτοεικόνα των εφήβων είναι στενά συνδεδεμένη με το σωματικό είδωλο, και αυτό ισχύει και για τα δύο φύλα. Επιπρόσθετα το πόσο ικανοποιημένοι είναι οι έφηβοι με το σώμα τους, προβλέπει γενικά το επίπεδο της αυτοεκτίμησης τους, ειδικότερα για τα κορίτσια. Αυτή η σχέση, του σωματικού ειδώλου με την αυτοεκτίμηση, σε όποιο βαθμό κι αν υφίσταται, αντανακλά μέρος της κοινωνικής πραγματικότητας, επειδή η αποδοχή από το φιλικό κύκλο σχετίζεται και με το σωματότυπο.   Όμως όπως ανέφερα και πιο πάνω το πόσο ικανοποιημένοι είναι οι έφηβοι με το σώμα τους, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αντιμετώπιση των άλλων απέναντι τους. Η αυτοεικόνα των εφήβων αντανακλά τις στάσεις των άλλων ή τις αντιλήψεις τους, σχετικά με το πιστεύουν οι άλλοι για αυτούς, καθώς επίσης και τις δικές τους αξιολογήσεις για το πόσο ελκυστικό μπορεί να είναι ένα ιδιαίτερο γνώρισμα της προσωπικότητας τους. Το σωματικό είδωλο καθρεφτίζεται στην κοινωνία και πάντα προκύπτει έπειτα από συγκρίσεις του ατόμου με τους υπόλοιπους. Γενικότερα τα αγόρια έχουν πιο θετικό σωματικό είδωλο από τα κορίτσια. Τα κορίτσια τείνουν να είναι πιο επικριτικές με την εμφάνισή τους και -τις περισσότερες φορές- θεωρώντας ότι έχουν πιο πολλά κιλά από ότι έχουν στην πραγματικότητα, επιθυμούν να αδυνατίσουν (συμπεριφορά άμεσα σχετιζόμενη με την ανορεξία!). Αυτή η τάση των κοριτσιών υποχωρεί βαθμιαία στα μέσα της εφηβείας, αν και η δυσαρέσκειά τους για το σώμα τους συνεχίζει να αυξάνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εφηβείας.Από την άλλη πλευρά τα αγόρια είναι πιο ικανοποιημένα από την εμφάνισή τους και το μόνο που ζητούν είναι, αν όχι τίποτα, απλά να είναι πιο μυώδη, μια τάση που αρχίζει να είναι πιεστική όλο και περισσότερο στις σημερινές κοινωνίες των “πλαστικών μοντέλων”. Κλείνοντας το πρώτο από τα 3 posts για το θέμα αυτό, αξίζει να αναφερθώ σε μια έρευνα των Roberta Simmons και Dale Blyth (1987) που έγινε σε 600 εφήβους. Η έρευνα αυτή βρήκε σταθερές διαφορές μεταξύ των δυο φύλων, όσο αφορά το σωματικό είδωλο και την αυτοεκτίμηση, κατά τη διάρκεια της πρώιμης και μέσης εφηβείας. Τα κορίτσια, βρέθηκαν να είναι λιγότερο ικανοποιημένα γενικότερα με το σωματότυπό τους και να θεωρούν ότι είναι λιγότερο ελκυστικά σε σχέση με τα αγόρια κυρίως στο ηλικιακό διάστημα των 12 – 16 χρόνων. Συγκεκριμένα βρέθηκε ότι όχι μόνο αξιολογούν την εμφάνισή τους πιο αρνητικά από ότι τα αγόρια, αλλά και ότι δίνουν και περισσότερη έμφαση στην εξωτερική τους εμφάνισή. Στα posts που θα ακολουθήσουν θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε με περισσότερες λεπτομέρειες στο ερώτημα γιατί τα κορίτσια θέλουν να είναι πιο αδύνατα, αλλά και να αναπτύξουμε λίγο περισσότερο τον όρο του σωματικού ειδώλου και τις διάφορες μορφές που μπορεί να πάρει. Σχετικά links: Βουλιμία: DSM-IV, Wikipedia Aνορεξία: DSM-IV, Wikipedia Βιβλιογραφία: R. Simmons, Dale Blyth (1987). Moving Into Adolescence: The Impact of Pubertal Change and School Context. Aldine Transaction