Οι αλλαγή των εποχών επηρεάζει την ηθική μας πυξίδα
Εδώ και αρκετές δεκαετίες γνωρίζουμε ότι οι εποχές επηρεάζουν τη γενική διάθεσή μας. Αλλά νεότερα δεδομένα από μελέτες δείχνουν ότι οι αλλαγές στη συμπεριφορά μας που σχετίζονται με την αλλαγή των εποχών είναι περισσότερες από όσες ίσως φανταζόμαστε.
Οι εποχές δεν είναι απλά μια αλλαγή στις καιρικές συνθήκες. Αλλάζουν τη συχνότητα και τον τρόπο που συναντάμε άλλα άτομα, τον τρόπο που ντυνόμαστε ή ακόμη και τον τρόπο που διασκεδάζουμε. Για παράδειγμα, το χειμώνα τείνουμε να μαζευόμαστε -πιο αραιά- σε κλειστούς χώρους παρά σε ανοιχτούς, χρησιμοποιούμε πιο συχνά τεχνητό φως για να δούμε κατά τη σκοτεινή καθημερινότητά μας και θέλουμε να ντυνόμαστε πιο ζεστά με αποτέλεσμα την αποφυγή επαφής. Οι εποχές φυσικά συνοδεύονται και από συμπεριφορές ρουτίνας για την εκάστοτε εποχή, όπως για παράδειγμα ταξίδια το καλοκαίρι, οικογενειακά τραπέζια τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, εκδρομές στην εξοχή την Άνοιξη. Αποτέλεσμα όλων αυτών των διαφορών μεταξύ των εποχών είναι να αλλάζει η συμπεριφορά, οι σκέψεις και οι προσδοκίες μας κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς.
Μήπως οι εποχές αλλάζουν και κάτι ακόμη πιο βαθύ, πέρα από τις συνήθειές μας και τα συναισθήματά μας; Μήπως αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας και τους άλλους; Μήπως αλλάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις σχέσεις μας με τους άλλους και εν τέλει, μήπως αλλάζουν και τον ηθικό μας κώδικα: την εσωτερική μας πυξίδα για το τι είναι σωστό να κάνουμε και τι όχι;
Ερωτήματα όπως αυτά απασχόλησαν κάποιους ερευνητές οι οποίοι σε πρόσφατη μελέτη τους αποφάσισαν να εστιάσουν κυρίως στο τελευταίο ερώτημα, αν αλλάζει δηλαδή ο ηθικός μας κώδικας με το πέρασμα των εποχών. Όπως εξηγούν στο άρθρο τους [1]Hohm, I., O’Shea, B. A., & Schaller, M. (2024). Do moral values change with the seasons?. Proceedings of the National Academy of Sciences, 121(33), e2313428121 [2]The Conversation: ” Seasonal change can affect people’s moods — and their moral values” , πρώτο βασικό βήμα πριν απαντήσουν σε ένα τόσο σύνθετο ερώτημα ήταν να ορίσουν τι εννοούν ως “ηθικό κώδικα”.
Βασιζόμενοι σε προηγούμενα ευρήματα, εστίασα σε πέντε βασικές αρχές τις οποίες χώρισαν σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα αφορά ηθικές αρχές σχετικά με το πως πρέπει να συμπεριφερόμαστε σε μεμονωμένα άτομα: 1)”μην κάνεις κακό σε άλλους” και 2)”μην αδικήσεις τους άλλους”. Η δεύτερη ομάδα αφορά ηθικές αρχές σχετίζονται με την ενισχυμένη συνοχή της ομάδας στην οποία ανήκουμε: 1)”να είσαι πιστός στην ομάδα/έθνος σου” 2)”να σέβεσαι την εξουσία” και 3)”να διατηρείς τις παραδόσεις”.
Οι ερευνητές λοιπόν πήραν δεδομένα από 230.000 περίπου συμμετέχοντες από τις ΗΠΑ οι οποίοι σε βάθος περίπου μιας δεκαετίας (2011-2020) συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια που αξιολογούσαν πόσο ψηλά ή χαμηλά “σκοράρει” κάποιος σε αυτές τις πέντε βασικές αρχές/δηλώσεις. Στη συνέχεια θέλησαν να δουν εάν εμφανίζονται διακυμάνσεις στις απαντήσεις των συμμετεχόντων σε αυτές τις αρχές, ανάλογα με την εποχή που συμπλήρωναν το ερωτηματολόγιο.
Αυτό που βρήκαν παρουσιάζει ενδιαφέρον. Αρχικά, δεν παρατηρήθηκαν διακυμάνσεις στις ηθικές αρχές σχετικά με τη συμπεριφορά προς μεμονωμένα άτομα (να μην κάνεις κακό και να μην αδικήσεις άλλους). Αλλά, παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφοροποιήσεις στις απαντήσεις των συμμετεχόντων όσον αφορά τη δεύτερη ομάδα ηθικών αρχών, αυτή που σχετίζεται με την ενίσχυση των δεσμών της ομάδας (να είσαι πιστός στην ομάδα και τις παραδόσεις και να σέβεσαι την εξουσία). Πιο συγκεκριμένα, τον Χειμώνα και το Καλοκαίρι παρουσιάζεται μια μείωση στο πόσο σημαντικές θεωρούνται αυτές οι αρχές, ενώ την Άνοιξη και το Φθινόπωρο παρουσιάζεται μια αύξηση. Με άλλα λόγια, κατά την Άνοιξη το Φθινόπωρο, φαίνεται πως παρουσιάζεται μια στροφή προς πιο “συντηρητικές” ηθικές αρχές, όπου το ανήκειν και η ομάδα έχουν προτεραιότητα, κάτι που αντιστρέφεται κατά το Καλοκαίρι και το Χειμώνα.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Για να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα, οι ερευνητές συνέκριναν τα αποτελέσματά τους με άλλα διαθέσιμα δεδομένα. Αυτό που κατέληξαν είναι πως την ίδια διακύμανση βλέπουμε και στα αισθήματα άγχους, καθώς αυτά εμφανίζονται πιο έντονα την Άνοιξη και το Φθινόπωρο και πιο ήπια κατά το Καλοκαίρι και το Χειμώνα. Βλέπουμε δηλαδή πως σε περιόδους διακοπών και επαφής με αγαπημένα μας πρόσωπα μειώνεται το άγχος, ενδεχομένως καθώς βρισκόμαστε μέσα σε ένα κοινωνικό περιβάλλον ιδιαίτερα ασφαλές. Μάλιστα, τονίζουν οι ερευνητές, αυτές οι διακυμάνσεις είναι πιο έντονες όταν υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις και στη θερμοκρασία. Όσο πιο έντονες είναι οι διαφορές στη μέση θερμοκρασία μεταξύ των εποχών, τόσο πιο έντονη θα είναι και η διαφοροποίηση στην ηθική πυξίδα των ατόμων.
Φαίνεται λοιπόν πως σε περιόδους άγχους αναζητούμε την ασφάλεια της ομάδας, ενώ σε περιόδους χαλάρωσης δεν έχουμε ανάγκη να κάνουμε κάτι τέτοιο, καθώς αισθανόμαστε ήδη ασφαλείς. Τα ευρήματα αυτά είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα καθώς συνδέουν εξωτερικούς και ανεξάρτητους από εμάς παράγοντες όπως είναι η θερμοκρασία / εποχή με εσωτερικές διεργασίες όπως είναι η ηθική μας πυξίδα αλλά και το άγχος. Θα είχε ενδιαφέρον στο μέλλον να δούμε περισσότερες μελέτες πάνω στο θέμα και ιδιαίτερα εάν οι αλλαγές στην ηθική μας πυξίδα και η στροφή στην ομάδα σχετίζεται με αύξηση των περιστατικών σύγκρουσης μεταξύ κοινωνικών ομάδων, καθώς αναμένει κανείς ότι στην περίοδο που η ανάγκη του ανήκειν σε μια ομάδα αυξάνεται, θα αυξάνονται και οι συγκρούσεις με τις τρίτες ομάδες πληθυσμού που θεωρούμε ξένες προς εμάς.
- Οι αλλαγή των εποχών επηρεάζει την ηθική μας πυξίδα - 14 Οκτωβρίου, 2024
- Ακαδημαϊκή επιτυχία: εστιάζοντας πέρα από την υψηλή νοημοσύνη - 17 Σεπτεμβρίου, 2024
- Προκατάληψη: προϊόν και κοινωνικής μάθησης - 12 Ιουλίου, 2024
Πηγές / Διαβάστε περισσότερα
