Η κατάθλιψη της παιδικής ηλικίας: Μια κρυμμένη πραγματικότητα
Η κατάθλιψη είναι μια διαταραχή που συχνά συνδέεται με την ενήλικη ζωή. Ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει και τα παιδιά, μια αλήθεια που πολλοί αγνοούν. Η ιδέα ότι τα παιδιά –που συχνά θεωρούνται ανέμελα– μπορούν να βιώνουν έντονα συναισθήματα θλίψης, απογοήτευσης και απόγνωσης φαίνεται ασύμβατη με την εικόνα της παιδικής ηλικίας. Παρόλα αυτά, η παιδική κατάθλιψη είναι υπαρκτή και μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες στην ανάπτυξη και την καθημερινότητα των παιδιών.
Κύρια χαρακτηριστικά και συμπτώματα της παιδικής κατάθλιψης
Η κατάθλιψη στα παιδιά μπορεί να εκδηλωθεί με τρόπους που διαφέρουν από αυτούς των ενηλίκων. Και αυτός είναι ένας από τους λόγους που συχνά οι ενήλικες δεν την αντιλαμβάνονται έγκαιρα. Σύμφωνα με τον Αμερικανικό Ψυχιατρικό Σύλλογο [1]American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. , η παιδική κατάθλιψη μπορεί να έχει κάποια από τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Συνεχή θλίψη ή ευερεθιστότητα: Τα παιδιά μπορεί να εμφανίζουν έντονη θλίψη ή να είναι ευερέθιστα. Φαίνεται πως “αρπάζονται” με το παραμικρό και έχουν την εικόνα ότι δεν μπορούν να χαλαρώσουν.
- Απώλεια ενδιαφέροντος: Μειωμένη διάθεση για δραστηριότητες που άλλοτε απολάμβαναν. Αυτές μπορεί να είναι εξωσχολικές δραστηριότητες, οικογενειακές δραστηριότητες ή ακόμη και μοναχικά χόμπι που κάποτε έκαναν με χαρά.
- Αλλαγές στις συνήθειες ύπνου και διατροφής: Υπερβολικός ύπνος ή αϋπνία, καθώς και αυξομείωση στην όρεξη είναι επίσης χαρακτηριστικά μιας έντονης συναισθηματικής δυσκολίας που μπορεί να σχετίζεται με την κατάθλιψη.
- Αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής: Τα παιδιά μπορεί να νιώθουν ότι είναι άχρηστα ή ότι φταίνε για καταστάσεις που τα ίδια δεν μπορούν να ελέγξουν. Μπορεί να αναλαμβάνουν την ευθύνη για όλα όσα στραβά γίνονται γύρω τους, χωρίς αυτό να ανταποκρίνεται φυσικά στην πραγματικότητα.
- Προβλήματα συγκέντρωσης: Δυσκολίες στην εστίαση της προσοχής, που επηρεάζουν τη σχολική επίδοση. Ξαφνικά μπορεί να γίνονται απρόσεκτα, να κάνουν λάθη, να έχουν την εικόνα ενός αφηρημένου παιδιού ή να ξεχνάνε τα πράγματά τους.
- Φυσιολογικά/βιολογικά συμπτώματα: Πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι ή άλλα προβλήματα υγείας χωρίς εμφανή αιτία μπορεί επίσης να είναι ενδείξεις κάποιας συναισθηματικής δυσκολίας. Φυσικά θα πρέπει πρώτα να αποκλειστούν τυχόν άλλες ασθένειες στις οποίες μπορεί να οφείλονται αυτά τα συμπτώματα.
- Σκέψεις αυτοκτονίας: Σε σοβαρές περιπτώσεις, τα παιδιά μπορεί να εκφράσουν επιθυμία να πάψουν να ζουν ή να έχουν αυτοκτονικό ιδεασμό. Κάθε κουβέντα για αυτοκτονία ή ένας αυτοτραυματισμός θα πρέπει να λαμβάνεται εξαιρετικά σοβαρά υπόψη. Δεν ισχύει ότι όποιος μιλάει για την αυτοκτονία ή τον αυτοτραυματισμό εν τέλει δεν θα κάνει κακό στον εαυτό του!
Είναι σημαντικό οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να προσέχουν τέτοια σημάδια, καθώς τα παιδιά συχνά δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους λεκτικά. Γενικά θα πρέπει να έχουν ανοιχτές τις “κεραίες” τους για τυχόν ξαφνικές αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως η απόσυρση από φίλους, η επιθετικότητα ή η μειωμένη ενέργεια, καθώς αυτές μπορεί να είναι ενδείξεις υποβόσκουσας κατάθλιψης [2]Rapee, R. M., Schniering, C. A., & Hudson, J. L. (2012). Anxiety disorders during childhood and adolescence: Origins and treatment. Annual Review of Clinical Psychology, 8, 311–341. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-032511-143107.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθούμε και σε μια μορφή κατάθλιψης που πολλοί αγνοούν: την βρεφική κατάθλιψη. Η βρεφική κατάθλιψη, αν και σπάνια συζητείται, είναι μια υπαρκτή κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει ακόμη και τα μικρότερα παιδιά. Συχνά εμφανίζεται σε βρέφη που έχουν βιώσει απώλεια φροντιστή ή έντονες αλλαγές στο περιβάλλον τους. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μειωμένη κινητικότητα, αδυναμία ανταπόκρισης σε κοινωνικά ερεθίσματα, δυσκολίες στον ύπνο και την πρόσληψη τροφής, καθώς και μειωμένη εκδήλωση θετικών συναισθημάτων. Η υποστήριξη ενός βρέφους με κατάθλιψη μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, οι οποίοι ποικίλουν ανάλογα με τα αίτιά της. Βασικό είναι οι φροντιστές του βρέφους να εξασφαλίσουν σταθερότητα στο περιβάλλον του και να είναι συναισθηματικά κοντά στο βρέφος, δείχνοντάς το με εμφανή τρόπο, όπως είναι η αγκαλιά, η οπτική επαφή και η άμεση ανταπόκριση στις ανάγκες του. Παράλληλα, φυσικά είναι σημαντικό να αναζητείται η βοήθεια ενός παιδοψυχιάτρου ή ειδικού στην ψυχική υγεία των βρεφών [3]Zero to Three. (2016). DC:0-5™: Diagnostic Classification of Mental Health and Developmental Disorders of Infancy and Early Childhood. Washington, DC: Zero to Three Press. [4]Feldman, R. (2017). The neurobiology of human attachments. Trends in Cognitive Sciences, 21(2), 80–99. https://doi.org/10.1016/j.tics.2016.11.007 .
Τι μπορώ να κάνω ως γονιός ή ως εκπαιδευτικός εάν ένα παιδί έχει κάποια συμπτώματα κατάθλιψης;
Η έγκαιρη αναγνώριση και παρέμβαση είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση της παιδικής κατάθλιψης. Οι γονείς μπορούν να συμβάλουν δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου το παιδί αισθάνεται άνετα να μιλήσει για τα συναισθήματά του, κάνοντας ερωτήσεις όπως “Πώς νιώθεις σήμερα;” ή “Τι σε ανησυχεί;”. Παράλληλα, είναι σημαντικό να διατηρείται μια σταθερή καθημερινή ρουτίνα που προσφέρει ασφάλεια και σταθερότητα, καθώς και να ενισχύεται η αυτοεκτίμηση του παιδιού με αναγνώριση και επιβράβευση των προσπαθειών του, ακόμα και για μικρές επιτυχίες [5]Rapee, R. M., Schniering, C. A., & Hudson, J. L. (2012). Anxiety disorders during childhood and adolescence: Origins and treatment. Annual Review of Clinical Psychology, 8, 311–341. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-032511-143107 . Από την πλευρά των εκπαιδευτικών, είναι σημαντική η παρατήρηση και η ευαισθησία στις αλλαγές της συμπεριφοράς ή της σχολικής απόδοσης των μαθητών. Επίσης, η ενθάρρυνση της συμμετοχής των παιδιών σε ομαδικές δραστηριότητες μπορεί να ενισχύσει τις κοινωνικές τους σχέσεις και να βελτιώσει την ψυχική τους υγεία. Τέλος, η συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων, με την ανταλλαγή παρατηρήσεων και την ενθάρρυνση για αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας όταν χρειάζεται, είναι καθοριστικής σημασίας.
Παρότι οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο, η επαγγελματική βοήθεια είναι απαραίτητη στις περισσότερες περιπτώσεις παιδικής κατάθλιψης. Η ψυχοθεραπεία –όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία– έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη θεραπεία παιδιών με κατάθλιψη [6]Weisz, J. R., Kuppens, S., Ng, M. Y., Eckshtain, D., Ugueto, A. M., Vaughn-Coaxum, R., … & Fordwood, S. R. (2017). What five decades of research tells us about the effects of youth psychological therapy: A multilevel meta-analysis and implications for science and practice. American Psychologist, 72(2), 79–117. https://doi.org/10.1037/a0040360. Γενικά, η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση θα πρέπει να βρίσκεται υψηλά στη λίστα των τρόπων παρέμβασης. Ένας ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει το παιδί να κατανοήσει και να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, ενώ ταυτόχρονα οι γονείς μπορούν να λαμβάνουν εξατομικευμένη καθοδήγηση για τη στήριξή του.
Η παιδική κατάθλιψη δεν πρέπει να παραβλέπεται. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως με την έγκαιρη αναγνώριση, τη φροντίδα και την υποστήριξη, τα παιδιά μπορούν να ξεπεράσουν τις δυσκολίες και να επιστρέψουν σε μια υγιή, χαρούμενη πορεία ζωής.
Εισαγωγική Φωτογραφία
- Η κατάθλιψη της παιδικής ηλικίας: Μια κρυμμένη πραγματικότητα - 13 Ιανουαρίου, 2025
- Η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας σχετίζεται με ανέντιμη συμπεριφορά και καχυποψία για τις προθέσεις των άλλων - 5 Ιανουαρίου, 2025
- Ο αντίκτυπος των πρωτοχρονιάτικων στόχων - 22 Δεκεμβρίου, 2024
Πηγές / Διαβάστε περισσότερα
| ↑1 | American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. |
|---|---|
| ↑2, ↑5 | Rapee, R. M., Schniering, C. A., & Hudson, J. L. (2012). Anxiety disorders during childhood and adolescence: Origins and treatment. Annual Review of Clinical Psychology, 8, 311–341. https://doi.org/10.1146/annurev-clinpsy-032511-143107 |
| ↑3 | Zero to Three. (2016). DC:0-5™: Diagnostic Classification of Mental Health and Developmental Disorders of Infancy and Early Childhood. Washington, DC: Zero to Three Press. |
| ↑4 | Feldman, R. (2017). The neurobiology of human attachments. Trends in Cognitive Sciences, 21(2), 80–99. https://doi.org/10.1016/j.tics.2016.11.007 |
| ↑6 | Weisz, J. R., Kuppens, S., Ng, M. Y., Eckshtain, D., Ugueto, A. M., Vaughn-Coaxum, R., … & Fordwood, S. R. (2017). What five decades of research tells us about the effects of youth psychological therapy: A multilevel meta-analysis and implications for science and practice. American Psychologist, 72(2), 79–117. https://doi.org/10.1037/a0040360 |
