Ένας μήνας δίχως ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα έχει θετικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία
Τα ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό στη καθημερινότητά μας. Περίπου ο μισός πληθυσμός του πλανήτη χρησιμοποιεί κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης, με τη μέση καθημερινή χρήση να ξεπερνάει τις δύο ώρες. Η μέση χρήση αυξάνεται χρονιά με τη χρονιά, όπως ακριβώς αυξάνεται και αριθμός των χρηστών.
Αξιοποιούμε τα κοινωνικά δίκτυα για να παραμένουμε σε επαφή με φίλους και γνωστούς, για να ενημερωνόμαστε, για να μοιραζόμαστε φωτογραφίες και σκέψεις μας, να αναζητούμε πληροφορίες και βοήθεια για κάτι που μας απασχολεί αλλά και απλά για διασκέδαση. Ο ρόλος των μέσων αυτών συνεχώς μετασχηματίζεται ανάλογα με τις νέες ανάγκες που προκύπτουν και φυσικά ανάλογα με τις χρήσεις που θα κρατήσουν τους χρήστες στην εκάστοτε πλατφόρμα, καθώς η αύξηση του χρόνου παραμονής ισούται με αύξηση των εσόδων των επιχειρήσεων πίσω από τις πλατφόρμες αυτές.
Όπως είναι λογικό, η ραγδαία αύξηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημιουργεί ορισμένα ερωτηματικά. Έως ποιο σημείο είναι όντως χρήσιμα; Από ποιο σημείο και μετά γίνονται (εάν γίνονται) επικίνδυνα για την ψυχική και σωματική υγεία των χρηστών ή ακόμη και του κοινωνικού συνόλου; Υπάρχει εθιστική συμπεριφορά που να σχετίζεται με τη χρήση των μέσων αυτών; Υπάρχει θετικός αντίκτυπος όταν κάποιος σταματήσει τη χρήση τους;
Μια έρευνα του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης [1]Allcott, H., Braghieri, L., Eichmeyer, S., & Gentzkow, M. (2020). The welfare effects of social media. American Economic Review, 110(3), 629-76. που δημοσιεύτηκε το 2020 και αξιοποίησε δεδομένα που συλλέχθηκαν εντός του 2018 προσπάθησε να διερευνήσει το θέμα της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και να απαντήσει ειδικά στο τελευταίο ερώτημα. Καθώς το Facebook είναι το πιο δημοφιλές μέσο, η έρευνα βασίστηκε σε δεδομένα που συλλέχθηκαν από τη συγκεκριμένη πλατφόρμα. Ειδικότερα, οι ερευνητές κάλεσαν τυχαίους συμμετέχοντες μέσω διαφημίσεων στο Facebook να λάβουν μέρος στην έρευνα απαντώντας σε μια σειρά από ερωτηματολόγια σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Οι ερευνητές κάλεσαν ορισμένους από τους συμμετέχοντες να απενεργοποιήσουν τους λογαριασμούς τους στο Facebook για δύο ημέρες και σε άλλους για μία περίοδο 1 μήνα με αντάλλαγμα ένα χρηματικό ποσό. Τα ερωτηματολόγια στόχευαν να μετρήσουν μια σειρά από διαφορετικές μεταβλητές όπως η πραγματοποίηση δραστηριοτήτων offline (χόμπι, σωματική άσκηση, κοινωνική επαφή με άλλους κτλ), η ενημέρωση για τρέχοντα θέματα, η πολιτική πόλωση (η έρευνα έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια των ενδιάμεσων εκλογών στις ΗΠΑ), το υποκειμενικό αίσθημα ευεξίας, η χρήση του Facebook μετά το πέρας της πειραματικής περιόδου. Συνολικά συμμετείχαν στην έρευνα πάνω από 2000 άτομα.
Όποιος ενδιαφέρεται για τις μεθοδολογικές λεπτομέρειες, προτείνεται να διαβάσει την πρωτότυπη έρευνα, η οποία είχε πολλά στάδια ώστε να εξασφαλιστεί η αντιπροσωπευτικότητα και αντικειμενικότητα του δείγματος των συμμετεχόντων.
Αυτό το οποίο βρήκαν οι ερευνητές είναι ότι οι συμμετέχοντες που απενεργοποίησαν προσωρινά το λογαριασμό τους από το Facebook για ένα μήνα, ανέφεραν γενικότερα λιγότερη χρήση του διαδικτύου και αυξημένη χρήση δραστηριοτήτων εκτός διαδικτύου, όπως είναι οι κοινωνικές συναναστροφές, η παρακολούθηση τηλεόρασης αλλά και η πραγματοποίηση χόμπι. Επιπλέον, τα άτομα αυτά παρουσίασαν μειωμένη πολιτική πόλωση προς τα “δεξιά” ή “αριστερά” στο πολιτικό φάσμα της αμερικανικής πολιτικής σκηνής και εν μέσω εκλογικής περιόδου, αλλά και μειωμένη ενημέρωση για τρέχοντα θέματα σε σχέση με όσους δεν απενεργοποίησαν το λογαριασμό τους για ένα μήνα.
Τέλος, ένα αξιοσημείωτο εύρημα που υπογραμμίζει και η ερευνητική ομάδα είναι πως η ομάδα που διέκοψε τη χρήση Facebook ανέφερε σε μεγαλύτερο βαθμό γενικά συναισθήματα ευεξίας εν μέσω της περιόδου που ήταν “offline” σε σχέση με όσους συνέχισαν να χρησιμοποιούν κανονικά το Facebook. Μάλιστα, η χρήση του Facebook μειώθηκε σημαντικά και μετά το τέλος του πειράματος για το σύνολο των συμμετεχόντων που έμειναν “offline” για ένα μήνα.
Τα πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας επιβεβαιώνουν τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά της σχέσης μας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Παρόλο που είναι μια σημαντική πηγή ενημέρωσης και διασύνδεσης με άτομα και ομάδες που θεωρούμε σημαντικές, εντούτοις αφιερώνουμε μεγάλο προσωπικό χρόνο τα δίκτυα αυτά. Ο αντίκτυπος αυτής της επένδυσης είναι λιγότερος χρόνος για να κάνουμε πράγματα εκτός διαδικτύου αλλά και ένα σημαντικό συναισθηματικό κόστος, καθώς μέσω της τεχνητής φούσκας ενημέρωσης που έχουμε δημιουργήσει στα δίκτυα αυτά ανακυκλώνουμε ακραία συναισθήματα πόλωσης που επιβαρύνουν την ψυχική μας υγεία.
Μήπως λοιπόν θα πρέπει να ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με αυτά τα δίκτυα; Ας αναλογιστούμε ο καθένας από εμάς το χρόνο που περνάει σε αυτά και τι άλλα πράγματα θα μπορούσαμε να κάνουμε εάν επιλέγαμε να απομακρυνθούμε (όχι απαραίτητα να αποκοπούμε) από αυτά. Ίσως τελικά αξίζει να προσπαθήσουμε να κάνουμε οικειοθελώς αυτό που έκαναν οι συμμετέχοντες της έρευνας και να δούμε τα αποτελέσματα που θα έχει το μείνουμε “offline” σε εμάς και την καθημερινότητά μας.
Εισαγωγική Εικόνα
- Εβδομαδιαία Νέα Ψυχολογίας (19-10-2020) - 19 Οκτωβρίου, 2020
- Εβδομαδιαία Νέα Ψυχολογίας (12-10-2020) - 12 Οκτωβρίου, 2020
- Εβδομαδιαία Νέα Ψυχολογίας (5-10-2020) - 5 Οκτωβρίου, 2020
Πηγές / Διαβάστε περισσότερα
| 1. | ↑ | Allcott, H., Braghieri, L., Eichmeyer, S., & Gentzkow, M. (2020). The welfare effects of social media. American Economic Review, 110(3), 629-76. |