Εργασία και ψυχική υγεία

Τι σχέση έχει η προσωπικότητά μας με το επάγγελμά μας; Οι περισσότεροι θα απαντούσαν πως είναι αλληλένδετα και θα έλεγαν πως επιλέγουμε το επάγγελμά μας, βάσει της προσωπικότητάς μας. Και μάλλον θα είχανε δίκιο, καθώς πολλές έρευνες έχουν βρει θετική συσχέτιση μεταξύ επαγγελμάτων και συγκεκριμένων τύπων προσωπικότητας. Για παράδειγμα, άτομα πιο εξωστρεφή τείνουν να καταλήγουν σε επαγγέλματα που έχουν να κάνουν με δημόσιες σχέσεις και επικοινωνία με τρίτους, ενώ πιο εσωστρεφή άτομα τείνουν να επιλέγουν επαγγέλματα που δεν απαιτούν συχνή αλληλεπίδραση με άλλα άτομα. Και αυτό είναι κάτι αναμενόμενο, καθώς ο εσωστρεφής κουράζεται και δεν αποδίδει όσο θα ήθελε όταν βρίσκεται με τρίτους, ενώ αντίστοιχα ο εξωστρεφής κουράζεται και δεν αποδίδει όταν υπάρχει έλλειψη αλληλεπίδρασης με άλλα άτομα.

Μάλιστα, ιδιαίτερα στο εξωτερικό, δεν είναι σπάνιο νέοι να επισκέπτονται ειδικούς σύμβουλους εργασίας οι οποίοι αναλύοντας τα ενδιαφέροντα και την προσωπικότητα του ατόμου, του δίνουν μια λίστα με επιλογές στις οποίες έχει αυξημένη πιθανότητα μιας επιτυχούς καριέρας [1]Career Choice and Career Development: Using the MBTI and Myers Briggs Personality Type .

Ένα ενδιαφέρον ερώτημα που προκύπτει όμως όταν σκεφτόμαστε την θετική συσχέτιση μεταξύ συγκεκριμένων στυλ προσωπικότητας και επαγγελματικών επιλογών είναι σε ποιο βαθμό η ενασχόληση με ένα επάγγελμα (από επιλογή, τυχαία ή από ανάγκη) διαμορφώνει και την προσωπικότητά μας. Μπορούμε εύκολα να φανταστούμε ότι υπάρχει κάποια αλληλεπίδραση και σε αυτό το επίπεδο.

Σκεφτείτε έναν πωλητή ο οποίος έχει να κάνει καθημερινά με πολλές προσωπικότητες με τις οποίες προσπαθεί να αλληλοεπιδράσει με έναν τρόπο ώστε να τους πείσει για την αγορά ενός προϊόντος. Είναι λογικό ότι μετά από κάποια χρόνια εργασίας ο πωλητής θα συμπεριφέρεται πιο χειριστικά με τους άλλους, ενώ θα έχει αναπτύξει και τις κοινωνικές του δεξιότητες. Ή ας σκεφτούμε το παράδειγμα ενός δικαστή, ο οποίος είναι συνέχεια καχύποπτος απέναντι στους κατηγορούμενος, προσπαθώντας να ανακαλύψει εάν και σε ποιο βαθμό είναι ένοχοι. Σίγουρα υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο δικαστής σε βάθος χρόνου θα είναι καχύποπτος απέναντι σε όλους, ακόμη και στην προσωπική του ζωή. Τέλος, ας αναλογιστούμε το παράδειγμα ενός ατόμου που στον εργασιακό του τομέα απαιτείται πολύ αναλυτικός τρόπος σκέψης για την επίλυση προβλημάτων (π.χ. μηχανικός ή προγραμματιστής). Όταν αυτό το άτομο καθημερινά «ασκείται» στο να προσπαθεί να δει ένα πρόβλημα από πολλές διαφορετικές γωνίες ώστε να καταφέρει να το επιλύσει, είναι λογικό να αναμένουμε ότι και στα καθημερινά του προβλήματα θα ακολουθεί παρόμοιο μεθοδικό και αναλυτικό τρόπο επίλυσης των προβλημάτων του, λαμβάνοντας υπόψη πολλές οπτικές αυτού που το απασχολεί.

Τομείς ψυχολογικών χαρακτηριστικών

Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά ψυχολογικών προφίλ που μπορούν να συνδιαμορφωθούν βάσει της εργασίας μας.

Υπομονετικότητα – Ανυπομονησία

Μια βασική αρχή σε πολλούς τομείς εργασίας είναι η υπομονή. Όταν δουλεύεις σε κάτι στο οποίο δεν θα δεις άμεσα αποτελέσματα, αλλά, αντίθετα, απαιτείται χρόνος μέχρι να γευτείς τους καρπούς της εργασίας σου, τότε μαθαίνεις να είσαι υπομονετικός. Εάν κάποιος εργάζεται στο «εδώ και τώρα» (π.χ. γιατρός στα επείγοντα, πωλητής, πιλότος) δεν χρειάζεται να περιμένει για να επιτύχει τους στόχους του. Αυτοί επιτυγχάνονται σχετικά γρήγορα (στα παραδείγματά μας: όταν θα σωθεί μια ζωή, όταν γίνει η πώληση ή όταν προσγειωθεί το αεροπλάνο με επιτυχία σε λίγες ώρες).

Οπτιμισμός ή πεσιμισμός

Όταν η εργασία μας έχει να κάνει με ευχάριστες καταστάσεις (ή τουλάχιστον άμεσα δεν έχει να κάνει με δυσάρεστες), τότε τείνουμε να είμαστε πιο οπτιμιστές. Σκεφτείτε ένα άτομο το οποίο ασχολείται με άσχημες πλευρές της ζωής ή βλέπει συνεχώς πόνο και άγχος στην εργασιακή του καθημερινότητα (π.χ. πυροσβέστης, νοσοκόμος, ψυχοθεραπευτής). Αυτό το άτομο έχει αυξημένες πιθανότητες να είναι λιγότερο οπτιμιστής ή τουλάχιστον να λαμβάνει υπόψη του περισσότερο και την κακή πλευρά της ζωής σε σχέση με κάποιον που συνήθως έχει να κάνει με πιο ευχάριστες καταστάσεις (π.χ. διακοσμητής, κοσμηματοπώλης, μαιευτήρας).

Καχυποψία ή εμπιστοσύνη

Μια ακόμη ενδιαφέρουσα παράμετρος σε μια εργασία που αναφέραμε ήδη είναι ο βαθμός στον οποίο το άτομο έχει να κάνει με ειλικρινείς στάσεις συνανθρώπων του ή όχι. Για παράδειγμα κάποιος ο οποίος ασχολείται με την αποκάλυψη σκανδάλων ή απατών (π.χ. δημοσιογράφος, αστυνομικός, ασφαλιστής) είναι λογικό να τείνει να είναι πιο καχύποπτος σε σχέση με κάποιον που έρχεται αντιμέτωπος με ειλικρινείς στάσεις ανθρώπων ή δεν τον απασχολεί καν κάτι τέτοιο γιατί το επάγγελμά του είναι τεχνικό (π.χ. ψυχοθεραπευτής, δάσκαλος, τεχνίτης).

Άγχος ή ηρεμία

Επαγγελματίες σε θέσεις που δεν απαιτούν συνεχή εγρήγορση και η επαγγελματική τους εξέλιξη είναι προκαθορισμένη συνήθως από τα χρόνια εμπειρίας (π.χ. δάσκαλοι, πιλότοι, δημόσιοι υπάλληλοι) είναι λογικό να έχουν λιγότερο άγχος σε σχέση με όσους ασχολούνται με καριέρες όπου πρέπει να είναι συνεχώς σε εγρήγορση και η επαγγελματική εξέλιξη βασίζεται σε τυχαία γεγονότα, γνωριμίες ή στον υψηλό βαθμό επιτυχίας τους στην παρούσα θέση εργασίας (π.χ. δημοσιογράφοι, πολιτικοί).

Η θέση εργασίας διαμορφώνει την προσωπικότητά μας

Τα παραδείγματα θα μπορούσαν να συνεχίσουν, καθώς η λίστα των ψυχολογικών χαρακτηριστικών που επηρεάζονται από τη δουλειά μας είναι σχεδόν άπειρη. Και είναι λογικό, εάν σκεφτούμε ότι η εργασία μας είναι κάτι στο οποίο εμπλεκόμαστε σχεδόν το ένα τρίτο της ημέρας μας. Μιλάμε για πολλές ώρες ενασχόλησης σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, με συγκεκριμένους ανθρώπους και κανόνες συμπεριφοράς. Όπως η οικογένειά μας μας διαμορφώνει κυρίως όταν είμαστε μικροί, έτσι και η δουλειά μας συνεχίζει να μας διαμορφώνει (σε μικρότερο βεβαίως βαθμό) όταν ενηλικιωνόμαστε.

Πέρα από τη συνεχή επίδραση στην προσωπικότητά μας, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εργασιακή μας ζωή έχει πολύ μεγάλο αντίκτυπο και στην ψυχική μας υγεία ευρύτερα [2]WHO: “Mental health and work: Impact, issues and good practices”[pdf] . Για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι το εργασιακό άγχος επηρεάζει περίπου το 1/3 των εργαζομένων στη Δύση, με τις επιπτώσεις του να είναι πολλές: κακή διάθεση, αντίκτυπο στις φιλικές και οικογενειακές σχέσεις, ανάπτυξη σωματόμορφων διαταραχών, επιβάρυνση της σωματικής μας υγείας [3]APA: “Coping with stress at work” [4]Why We Should Stop Stressing at Work. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διαχωρίζουμε την εργασία από το υπόλοιπο της καθημερινότητάς μας. Όσα προβλήματα αντιμετωπίζουμε στην εργασία, συνεχίζουμε να τα κουβαλάμε και μετά τη λήξη του οκταώρου και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να γίνει πλήρης και σαφής διαχωρισμός, όσο μεγάλη προσπάθεια και εάν καταβάλουμε.

Εισαγωγική Φωτογραφία

Latest posts by Δημήτρης Αγοραστός (see all)

Πηγές / Διαβάστε περισσότερα

Η δυσλειτουργία των καθρεπτικών νευρώνων στις διαταραχές ενσυναίσθησης

Το κόστος του να είσαι το «αγαπημένο παιδί» της μαμάς