Αλήθειες και ψέμματα για την Ψυχολογία
Καλώς ή κακώς η κοινή γνώμη διαμορφώνει την άποψή της για πολλά θέματα μέσα από όλα όσα βλέπει, ακούει και διαβάζει στα ΜΜΕ. Αυτός είναι ένας “πρωτόγονος” μηχανισμός δημιουργίας και διαιώνισης στερεοτύπων ο οποίος βρίσκει εφαρμογή σε πολλές και διαφορετικές περιπτώσεις: από το τι πιστεύουμε για ένα πρόσωπο της επικαιρότητας, την στάση μας απέναντι σε κοινωνικές ομάδες (π.χ. μετανάστες) αλλά και τα πιστεύω μας για έναν ολόκληρο επιστημονικό κλάδο.
Προφανώς σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με την τρίτη περίπτωση και συγκεκριμένα με ορισμένα στερεότυπα που κυκλοφορούν κυρίως για τους εφαρμοσμένες ειδικότητες Ψυχολογίας, αλλά και για τους ψυχολόγους γενικότερα.
Ψυχοθεραπεία
Όχι, δεν θέλουν όλοι οι ψυχολόγοι να σας ξαπλώσουν σε έναν καναπέ και να σας πιέσουν να θυμηθείτε λεπτομέρειες για την παιδική σας ηλικία. Μπορεί αυτή η στερεότυπη εικόνα να κυριαρχεί σε αναρίθμητες ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, όμως δεν παύει να είναι αυτό ακριβώς: ένα στερεότυπο. Η μέθοδος που απεικονίζεται είναι αυτή της κλασσικής ψυχανάλυσης, όπου ο ψυχαναλυτής προσπαθούσε να χαλαρώσει το άτομο τοποθετώντας το σε μια άνετη θέση, συνήθως σε έναν επικλινή καναπέ, ενώ αυτός βρισκόταν εκτός του οπτικού πεδίου του συμβουλευόμενου/ασθενούς, παρακινώντας τον να εκφράσει ελεύθερα τις σκέψεις του. Η συζήτηση πολύ συχνά επικεντρωνόταν στην παιδική ηλικία και τα παιδικά τραύματα, καθώς αυτά παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ψυχαναλυτική θεωρία.
Πλέον όμως η συγκεκριμένη εικόνα συναντάται εξαιρετικά σπάνια. Πέραν της ψυχαναλυτικής προσέγγισης πλέον υπάρχουν πολλές περισσότερες θεραπευτικές μέθοδοι που ουδεμία σχέση έχουν με όλα αυτά. Μάλιστα, πολλοί ψυχοθεραπευτές αποφεύγουν να μιλήσουν για το παρελθόν καθώς πιστεύουν πως μια τέτοια συζήτηση όχι απλώς δεν βοηθάει, αλλά δημιουργεί εμπόδια στην θεραπεία. Ούτε καν οι σύγχρονοι ψυχοδυναμικοί ψυχοθεραπευτές δεν ανταποκρίνονται στην στερεότυπη εικόνα που περιγράψαμε.
Όχι, στην ψυχοθεραπεία δεν πάνε μόνο οι τρελοί! Ο θεμέλιος λίθος της ψυχοθεραπείας είναι η ανάγκη του ατόμου να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του ώστε να επαναφέρει μια εσωτερική ισορροπία. Προφανώς αυτόν τον στόχο δεν τον έχουν μόνο οι “τρελοί”, αλλά ο καθένας από εμάς. Υπό αυτό το σκεπτικό, δεν χρειάζεται κάποιος να πάσχει από κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής (π.χ. κατάθλιψη, σχιζοφρένεια, μετατραυματικό στρες) ώστε να του δημιουργηθεί η ανάγκη να δει κάποιον ψυχολόγο ή να συμμετάσχει σε μια ομάδα αυτοβοήθειας. Στην Ελλάδα βεβαίως η επίσκεψη σε ψυχολόγο είναι θέμα ταμπού, αλλά στο εξωτερικό (Ευρώπη και Αμερική κυρίως) ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό όσων επισκέπτονται έναν ψυχολόγο δεν τηρούν τα κριτήρια για κάποια ψυχική διαταραχή, αλλά απλά παρακολουθούν έναν αριθμό συνεδριών ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε κάποια δυσκολία που αντιμετωπίζουν ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Ο ψυχολόγος δεν είναι το ίδιο με τον ψυχίατρο. Η ψυχιατρική είναι μια ειδικότητα της Ιατρικής, πράγμα που σημαίνει ότι οι ψυχίατροι είναι γιατροί που έχουν κάνει ειδίκευση στην φυσιολογία των ψυχικών διαταραχών. Από την άλλη ο ψυχολόγος ειδικεύεται στην πρόληψη, αναγνώριση και θεραπευτική προσέγγιση της ψυχοπαθολογικής συμπεριφοράς. Οι δύο αυτοί κλάδοι δεν είναι αντίπαλοι αλλά σύμμαχοι, έχοντας ως σκοπό την θεραπεία του ατόμου, ο καθένας στο πεδίο του και με τα μέσα στα οποία ειδικεύεται: ο μεν στην επέμβαση σε φυσιολογικό επίπεδο (π.χ. φαρμακοθεραπεία) και ο δε στην επέμβαση σε ψυχοθεραπευτικό/συμπεριφορικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, ο ψυχίατρος αναλαμβάνει το ιατρικό κομμάτι της ψυχικής διαταραχής, ενώ ο ψυχολόγος το ψυχοθεραπευτικό. Ο συνδυασμός των δύο συνήθως φέρνει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.
Η προσωπικότητα των ψυχολόγων
Όχι, ένας ψυχολόγος δεν μπορεί να “διαβάσει” τη σκέψη σας. Κυκλοφορεί η αντίληψη πως ένας ψυχολόγος μπορεί να σε “ψυχολογήσει” μέσα σε λίγα λεπτά και να καταλάβει τι πάστας άνθρωπος είσαι, τι σου αρέσει, τι όχι, τι συνήθειες έχεις κτλ Φυσικά αυτό είναι ένας μύθος. Ο ψυχολόγος είναι ένας παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς, οπότε μπορεί πράγματι να δώσει σημασία σε πράγματα που ίσως άλλοι δεν θα προσέξουν και θα προσπαθήσει να το ερμηνεύσει (π.χ. γλώσσα του σώματος). Αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ανοιχτά βιβλία για τον ψυχολόγο. Για να καταλάβει ένας ψυχολόγος τα συμπεριφορικά μοτίβα και τις δυσλειτουργίες κάποιου χρειάζεται αρκετές ώρες εκτενής συζήτησης και ανάλυσης. Γι’αυτό άλλωστε και οι πρώτες συνεδρίες με έναν ψυχολόγο είναι συνήθως συναντήσεις γνωριμίας, όπου συλλέγονται λεπτομέρειες για τον συμβουλευόμενο και το πρόβλημά του. Εάν μπορούσαμε να βγάλουμε τόσο εύκολα σωστά συμπεράσματα για κάποιον, τότε όλες αυτές οι πρώτες αναγνωριστικές συνεδρίες θα ήταν απλά άχρηστες.
Όχι, οι ψυχολόγοι δεν είναι “πειραγμένοι”. Τουλάχιστον αυτός είναι ο κανόνας, ακόμη και αν υπάρχουν εξαιρέσεις που τον επιβεβαιώνουν. Ο υπερκινητικός ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής που κατεβάζει τις πιο απίθανες ιδέες και συνδέει ασύνδετα πράγματα δίχως απολύτως καμία λογική είναι απλά μία κινηματογραφική καρικατούρα και τίποτε περισσότερο. Βεβαίως, οφείλουμε να ομολογήσουμε πως ο λόγος που εξαπλώθηκε αυτή η αντίληψη είναι η ύπαρξη πολύπλοκων ψυχολογικών θεωριών, ιδίως ψυχαναλυτικής προέλευσης, οι οποίες περιέχουν δυσνόητους και παρεξηγημένους όρους (π.χ. οιδιπόδειο σύμπλεγμα).
Ψυχοπαθολογία
Τα άτομα με ψυχοπαθολογία δεν είναι πιο επικίνδυνα από τον μέσο συμπολίτη μας. Δεδομένου πως προβλέπεται πως περίπου οι μισοί από εμάς θα αναπτύξουμε κάποια μορφή ψυχοπαθολογίας κατά τη διάρκεια της ζωής μας, καταλαβαίνετε πως είναι ανούσιο να σκεφτόμαστε πως οι μισοί συμπολίτες μας είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνοι. Ακόμη και κατά τη διάρκεια που το άτομο βιώνει τα συμπτώματα της ψυχοπαθολογίας είναι εξαιρετικά σπάνιες οι περιπτώσεις επιθετικής συμπεριφοράς, καθώς οι πλείστες ψυχοπαθολογίες έχουν εντελώς διαφορετικά συμπτώματα. Φυσικά υπάρχουν συγκεκριμένες εξαιρέσεις ψυχοπαθολογιών που εξ’ορισμού περιλαμβάνουν επιθετικές τάσεις, όπως π.χ. η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας.
Εισαγωγική Φωτογραφία
- Στερεότυπα φύλου: ο αντίκτυπος στην ανάπτυξη των παιδιών - 16 Ιανουαρίου, 2023
- Τρεις βιβλιοπροτάσεις για το 2023 - 28 Δεκεμβρίου, 2022
- Σωματική τιμωρία: κακοποιεί σώμα και πνεύμα - 21 Νοεμβρίου, 2022