Παιδική επιθετικότητα: τι ρόλο παίζουν τα αδέρφια, οι γονείς και η οικονομική κατάσταση;
Το ερώτημα αυτό είναι ένα που βασανίζει πολλούς από εμάς, είτε ως γονείς, ως παιδαγωγούς ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες έρευνες πάνω στο θέμα της ανάπτυξης της παιδικής επιθετικότητας που μου είχε κάνει εντύπωση ήδη από τα φοιτητικά μου χρόνια, είναι μία του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 451 οικογένειες, με παιδιά 9-18 ετών, οι οποίες εξετάστηκαν για να βρεθεί αν η ανάπτυξη της διαπροσωπικής βίας έχει κάποια σχέση με το φύλο και τη σειρά γέννησης των παιδιών, με την προσωπικότητα των γονιών αλλά και με το οικονομικό επίπεδο της οικογένειας.
Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν διάφορες συσχετίσεις των μεταβλητών που εξετάστηκαν. Συγκεκριμένα βρέθηκε ότι η επιθετική συμπεριφορά των μικρών παιδιών σχετίζεται με το φύλο των μεγαλύτερων αδερφών αλλά και την δική τους επιθετικότητα. Δηλαδή όσο πιο επιθετικά είναι τα μεγαλύτερα αδέρφια, τόσο πιο επιθετικά τείνουν να γίνουν και τα μικρότερα παιδιά της οικογένειας. Μέσα δηλαδή από τον μηχανισμό κοινωνικής μάθησης τα μικρά παιδιά προσπαθούν να μιμηθούν την συμπεριφορά των μεγαλύτερων αδερφών τους, ακολουθώντας το πρότυπό τους.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι μεγάλοι αδερφοί με επιθετική συμπεριφορά έχουν χειρότερο αντίκτυπο στα μικρά παιδιά σε σχέση με τις επιθετικές μεγάλες αδερφές. Αυτές οι συσχετίσεις βρέθηκαν να ισχύουν τόσο για αδέρφια του ίδιου φύλου (αγόρι-αγόρι, κορίτσι-κορίτσι), όσο και για αδέρφια αντίθετου φύλου (αγόρι-κορίτσι, κορίτσι-αγόρι).
Όσον αφορά τον παράγοντα της προσωπικότητας των γονιών βρέθηκε πως οι γονείς που είναι επιθετικοί και εχθρικοί απέναντι στα παιδιά τους, τείνουν να μεταδίδουν αυτή την επιθετική συμπεριφορά και στα ίδια. Και πάλι δηλαδή βλέπουμε τον μηχανισμό της κοινωνικής μάθησης προτύπων συμπεριφοράς να παίζει έναν τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη της ανεπιθύμητης συμπεριφοράς. Αυτό δεν μας εκπλήσσει ιδιαίτερα, μιας και είναι γνωστές οι κοινωνικές καταβολές της επιθετικότητας.
Το άμεσο και έμμεσο περιβάλλον του παιδιού καταγράφεται για άλλη μια φορά ως ο υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας που είναι υπεύθυνος για την επιθετικότητα. Όσο σημαντικό βαθμό και να παίζουν τα γονίδια, αν δεν υπάρξει το κατάλληλο κοινωνικό περιβάλλον, τότε αυτή έχει μικρές πιθανότητες να κάνει την εμφάνισή της.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι τα αποτελέσματα της ίδιας έρευνας έδειξαν ότι η οικονομική κατάσταση παίζει έμμεσο ρόλο στην ανάπτυξη της επιθετικότητας. Συγκεκριμένα βρέθηκε ότι η κακή οικονομική κατάσταση σχετίζεται με την επιθετικότητα, αλλά ο πιο καταλυτικός παράγοντας είναι η εχθρική στάση των γονιών και των αδερφών των παιδιών (δηλ. της οικογένειας). Δηλαδή το γεγονός ότι μία οικογένεια έχει περιορισμένους οικονομικούς πόρους δεν σημαίνει ότι θα μεγαλώσει πιο επιθετικά παιδιά. Για να γίνει αυτό πρέπει το περιβάλλον γενικότερα να είναι αρνητικό.
Απαντώντας στο ερώτημα του τίτλου του post αυτού, θα λέγαμε ότι τόσο τα αδέρφια, όσο και οι γονείς είναι το Α και το Ω στην ανάπτυξη της εχθρικής και επιθετικής συμπεριφοράς στα παιδιά, ανεξαρτήτως του φύλου τους. Όπως ένα παιδί δεν γεννιέται εγκληματίας, αλλά γίνεται με την πάροδο του χρόνου, έτσι και δεν γεννιέται βάρβαρος/βάνδαλος.
Εάν θέλουμε να θωρακίσουμε την κοινωνία μας, αλλά και να την κάνουμε πιο ήρεμη και ασφαλή για τα παιδιά μας, δεν έχουμε παρά να δώσουμε βάρος σε έναν από τους πιο ζωτικούς παράγοντες της ανθρώπινης ανάπτυξης της προσωπικότητας: την οικογένεια. Και σε αυτό πρέπει να κινηθούμε όλοι μαζί. Είτε ως μονάδες, είτε ως οργανισμοί, είτε ακόμα και ως κράτος. Αξίζει να στηρίξουμε τις οικογένειες. Ο πυρήνας της αγάπης που μπορούν να προσφέρουν είναι πολύτιμη μαγιά για την δημιουργία πιο ολοκληρωμένων ανθρώπων.
Περισσότερες πληροφορίες
- Williams, ST, Conger, KJ, and Blozis (2007). The Development of Interpersonal Aggression During Adolescence: The Importance of Parents, Siblings, and Family Economics. Child Development 78 (5), 1526–1542.
- Andrea Browning . Kids who have older brothers eventually become more aggressive than those who have older sisters. Medical News Today
Εισαγωγική Εικόνα
- Η μείωση του χρόνου που περνάμε στα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα κατάθλιψης - 16 Μαρτίου, 2023
- Πως μπορούμε να μειώσουμε τις επιπτώσεις της έκθεσης στην οθόνη; - 3 Φεβρουαρίου, 2023
- Στερεότυπα φύλου: ο αντίκτυπος στην ανάπτυξη των παιδιών - 16 Ιανουαρίου, 2023