Παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ: τι προβλήματα αντιμετωπίζουν και πως μπορούμε να τα βοηθήσουμε
Τα παιδιά τείνουν να αντλούν πάρα πολλές πληροφορίες από το περιβάλλον, τον τρόπο αντίδρασης των ενηλίκων γύρω τους, αλλά και τις εμπειρίες τους κατά την αλληλεπίδρασή τους με τους συνομήλικους τους. Αυτή η λεγόμενη κοινωνική μάθηση είναι σημαντική ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες που τα παιδιά αναπτύσσουν τις πρώιμες κοινωνικές τους δεξιότητες.
Για τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Λόγω ακριβώς του συνδρόμου (το οποίο έχει σημαντικότατη βιολογική βάση) δεν είναι σε θέση να αποκωδικοποιήσουν επαρκώς τα μηνύματα που υπάρχουν στο περιβάλλον τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να αναγνωρίσουν εύκολα π.χ. τις διαθέσεις των άλλων βάσει των εκφράσεων του προσώπου τους ή τον τόνο της φωνής τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι τα παιδιά αυτά να μοιάζουν περίεργα και πολλές φορές βρίσκονται σε κοινωνικό αποκλεισμό από τον περίγυρό τους.
Όσοι έχουν επαφή με παιδιά με το συγκεκριμένο σύνδρομο -είτε γιατί βρίσκονται στο περιβάλλον τους, είτε γιατί πρέπει να δουλέψουν μαζί τους για να πετύχουν εκπαιδευτικούς ή άλλους στόχους- θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα και να ξέρουν τις βασικές διαφορές στον τρόπο αντίληψης του κόσμου που προκαλεί το σύνδρομο Άσπεργκερ. Με αυτό τον τρόπο η αλληλεπίδρασή τους με τα παιδιά αυτά θα είναι πιο επιτυχής και ολοκληρωμένη.
Διαφοροποιημένη συμπεριφορά παιδιών με σύνδρομο Άσπεργκερ
Τα βασικά συμπτώματα που μπορεί να εντοπίσει κάποιος εύκολα στα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα:
- Οπτική επεξεργασία: Η οπτική επεξεργασία, ιδιαίτερα προσώπων, είναι ελλιπής, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μην κατανοούν τις πληροφορίες όταν παρουσιάζονται οπτικά. Για το λόγο αυτό προτείνεται στα άτομα του περιβάλλοντός τους να μεταφέρουν πληροφορίες στα παιδιά αυτά με άλλους τρόπους (π.χ. φωνητικά). Για παράδειγμα όταν τα παιδιά του περιβάλλοντος καλούνται να μιμηθούν κάτι που βλέπουν, θα πρέπει κάποιος να εξηγήσει προφορικά στο παιδί με Άσπεργκερ τι πρέπει να κάνει.
- Ολιστική επεξεργασία: Τα παιδιά με Άσπεργκερ δυσκολεύονται να κατανοήσουν σύνολα πληροφοριών και επικεντρώνονται κυρίως στις λεπτομέρειες. Η ικανότητά μας να «βλέπουμε το δάσος και όχι το δέντρο» λέγεται ολιστική επεξεργασία πληροφοριών. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό όταν τα παιδιά με Άσπεργκερ «βλέπουν το δέντρο και όχι το δάσος», επικεντρώνοντας σε λεπτομέρειες, μπορεί να κάνουν λάθος εκτίμηση μιας κατάστασης. Για παράδειγμα, όταν τα άτομα του περιβάλλοντός τους μιλάνε δυνατά μέσα στα πλαίσια μιας ζωντανής και ευχάριστης συζήτησης, τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ μπορεί να επικεντρωθούν απλά στη φασαρία που προκαλούν οι φωνές, απομονώνοντάς τες από το ευρύτερο περιβάλλον μέσα στο οποίο εκδηλώνονται, με αποτέλεσμα να θεωρούν πως οι άλλοι μαλώνουν και να βάλουν τα κλάματα.
- Μεταφορά εμπειρίας: Τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ δυσκολεύονται να μεταφέρουν τις εμπειρίες του παρελθόντος τους σε νέες καταστάσεις. Αυτό οφείλεται είτε στην ελλιπή κωδικοποίηση της προηγούμενης κατάστασης, είτε στην πλήρη αγνόησή της. Έτσι, εάν προσπαθήσαμε να μάθουμε στο παιδί πώς να συμπεριφέρεται σε μια κοινωνική κατάσταση μια φορά, μπορεί να χρειαστεί να τους το ξαναμάθουμε εκ νέου την επόμενη. Αυτή η μάθηση πρέπει να γίνεται με όσο το δυνατόν περισσότερες απλουστεύσεις στο πως αναμένεται να συμπεριφερθούν τα παιδιά, ώστε να μπορέσει να είναι επιτυχής.
- Αφηρημένη σκέψη: Όταν τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ καλούνται να σκεφτούν με έναν αφηρημένο τρόπο για μια κοινωνική κατάσταση, προφανώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Δυσκολεύονται να βρουν τον σωστό τρόπο συμπεριφοράς σε μια κατάσταση και μπορεί είτε να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να αναλύσουν την κατάσταση, είτε να μην μπορέσουν να την αναλύσουν, να απογοητευθούν και να «παγώσουν». Και πάλι, το περιβάλλον θα πρέπει να έχει την υπομονή να εξηγήσει στο παιδί με Άσπεργκερ την κατάσταση με πάρα πολύ απλά λόγια και να του δώσει λίγες και συγκεκριμένες επιλογές που είναι σε θέση να κατανοήσει (ανάλογα με την ηλικία, τη διάθεση κτλ).
- Νοημοσύνη: Τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν συνήθως κανονικό και πολλές φορές υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Παρόλα αυτά, δυσκολεύονται στην επεξεργασία συγκεκριμένων πληροφοριών, ιδιαίτερα όταν αυτές παρουσιάζονται με μεγάλη ταχύτητα στα πλαίσια μιας κοινωνικής συναναστροφής. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό από τον περίγυρό τους και να μην βιαστούν να βγάλουν βιαστικά συμπεράσματα για την νοημοσύνη του παιδιού βασιζόμενοι απλά και μόνο στις αργές ή λανθασμένες αντιδράσεις τους κατά τη διάρκεια κοινωνικών συναναστροφών.
- Αυτοαντίληψη συναισθημάτων: Τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ δεν δυσκολεύονται απλά να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων, αλλά και τα δικά τους. Μπορεί να μην μπορούν να εκφράσουν τι αισθάνονται σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τα παιδιά αυτά δεν έχουν συναισθήματα, αλλά πολύ απλά ότι δεν μπορούν να τα κατανοήσουν και να τα γνωστικοποιήσουν πλήρως.
Πως μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ;
Το γεγονός πως τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ έχουν κανονικό ή υψηλό δείκτη νοημοσύνης διευκολύνει τα άτομα του περιβάλλοντός τους, καθώς σημαίνει πως με τις κατάλληλες στρατηγικές μπορούν να διδάξουν πολλά πράγματα στα παιδιά αυτά και να τα βοηθήσουν να αναπτύξουν συγκεκριμένες κοινωνικές δεξιότητες που θα τα διευκολύνουν να ανταπεξέλθουν στην καθημερινότητά τους.
- Χρήση λεκτικών οδηγιών: Η εκμάθηση στα παιδιά αυτά γίνεται πιο εύκολη όταν είναι γραμμική (το Α ακολουθεί το Β και έπεται το Γ κτλ) και βασίζεται στη λογική. Περιγράψτε στα παιδιά αυτά τα πιο σημαντικά βήματα που πρέπει να κάνουν σε μια κοινωνική κατάσταση με μια συγκεκριμένη και λογική σειρά.
- Εκμάθηση δεξιοτήτων: Τα παιδιά θα πρέπει να διδαχθούν να διαβάζουν απλά στοιχεία του περιβάλλοντός τους που θα τα βοηθήσουν να διαβάσουν τα «κοινωνικά μηνύματα» του περιβάλλοντός τους. Π.χ. μπορούν να διδαχθούν να προσέχουν περισσότερο τον τόνο της φωνής κάποιου για να καταλάβουν την συναισθηματική του κατάσταση ή να παρατηρούν στοιχεία της γλώσσας του σώματος που θα τα βοηθήσουν στην «αποκωδικοποίηση» αυτή.
- Εκμάθηση αυτοαντίληψης συναισθημάτων: Όπως το παιδί μπορεί να διδαχθεί να διαβάζει συγκεκριμένα στοιχεία στην συμπεριφορά των άλλων ώστε να εξάγει συμπεράσματα για την συναισθηματική τους κατάσταση, αντίστοιχα μπορεί να διδαχθεί το ίδιο και για τον εαυτό του. Εάν το παιδί π.χ. μάθει ότι όταν αισθάνεται έναν κόμπο στον λαιμό και αισθανθεί ότι ξαφνικά ζεστένεται, αυτό σημαίνει ότι είναι θυμωμένο ή γενικότερα αναστατωμένο. Στη συνέχεια το παιδί θα μάθει τι πρέπει να κάνει όταν αισθάνεται συγκεκριμένα πράγματα (π.χ. όταν νιώσει θυμωμένος, να εκφράσει το παράπονό του ή να απομακρυνθεί από μια κατάσταση). Με αυτόν τον τρόπο σταδιακά το παιδί θα μάθει να αποφεύγει κοινωνικές καταστάσεις που του προκαλούν δυσφορία και να εμπλέκεται σε αυτές που του είναι πιο ευχάριστες, κάτι που θα αυξήσει κατακόρυφα και την ποιότητα ζωής του στην καθημερινότητά του.
Φυσικά οι συμβουλές και οι στρατηγικές που μπορεί να ακολουθήσει κάποιος ενήλικας που πρέπει να βοηθήσει ένα παιδί με σύνδρομο Άσπεργκερ δεν τελειώνουν εδώ. Το σύνδρομο αυτό είναι πολυεπίπεδο και επηρεάζει τη ζωή του παιδιού με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, ενώ επιπλέον μπορεί να έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά στο κάθε παιδί. Για το λόγο αυτό προτείνεται η εξατομικευμένη συμβουλευτική παρέμβαση σε γονείς και επαγγελματίες που σχετίζονται με παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ.
Εισαγωγική Φωτογραφία
- Νέα σχολική χρονιά: πως μπορούμε να υποστηρίξουμε τους μαθητές στο ξεκίνημά τους; - 1 Σεπτεμβρίου, 2023
- Η επικράτηση του ψέματος: γιατί γινόμαστε θύματα προπαγάνδας ακραίων και ρατσιστικών ιδεών - 23 Ιουλίου, 2023
- Πολυγλωσσία: Πρέπει το παιδί να μεγαλώνει με παραπάνω από μία γλώσσες στο περιβάλλον του; - 13 Ιουνίου, 2023
