Κατάθλιψη: Τι είναι, πως αναγνωρίζεται και πως αντιμετωπίζεται
Η κατάθλιψη (major depression/μείζουσα κατάθλιψη) είναι μια κοινή ψυχική διαταραχή η οποία χαρακτηρίζεται -φυσικά- από μια περίοδο έντονων αρνητικών συναισθημάτων, έλλειψη ενδιαφέροντος, ανηδονία (=έλλειψη άντλησης ευχαρίστησης), αισθήματα ενοχής και χαμηλής αυτοπεποίθησης, διαταραχές του ύπνου και της κανονικής όρεξης, απώλεια ενέργειας αλλά και δυσκολία στην συγκέντρωση. Φυσικά δεν παρουσιάζουν όλα τα άτομα τα ίδια συμπτώματα, ενώ ακόμη και αν έχουν τα ίδια συμπτώματα, η έντασή τους διαφέρει. Η κατάθλιψη μπορεί από παροδική (μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο), να γίνει μια χρόνια κατάσταση, εμποδίζοντας την ομαλή ψυχική λειτουργία του ατόμου αλλά και -σε ακραίες περιπτώσεις- να οδηγήσει ακόμη και στην αυτοκτονία.
Με το post αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μια σύντομη και περιεκτική παρουσίαση της συγκεκριμένης ψυχικής διαταραχής.
Διαγνωστικά Κριτήρια
Σύμφωνα με το DSM-IV-TR για να διαγνωσθεί κάποιος με μείζουσα κατάθλιψη πρέπει να έχει έντονη καταθλιπτική διάθεση, έλλειψη ενδιαφέροντος ή ανηδονία για μια περίοδο τουλάχιστον 2 εβδομάδων. Συγκεκριμένα, τα καταθλιπτικά χαρακτηρίζονται από εμφάνιση των περισσότερων από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- Καταθλιπτική διάθεση καθ ‘όλη τη διάρκεια της ημέρας, σε καθημερινή βάση
- Έλλειψη ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης
- Σημαντική απώλεια βάρους, ενώ το άτομο δεν βρίσκεται σε ειδική δίαιτα
- Αϋπνία ή υπερυπνία
- Ψυχοσωματική βραδύτητα
- Σημαντική απώλεια ενέργειας
- Δυσκολίες στην συγκέντρωση ή στο να πάρει αποφάσεις
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου (αυτοκτονικές τάσεις) ή απόπειρα αυτοκτονίας.
Στατιστικά κ Επιδημιολογία
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) περίπου 121 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από Κατάθλιψη (περίπου 20%), ενώ στις ΗΠΑ το 2%-5% έχει σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης. Την ίδια στιγμή τα ποσοστά στην Ελλάδα είναι περίπου στο 8%. Αυτή τη στιγμή η κατάθλιψη είναι στην λίστα με τις 10 πιο συχνές αιτίες θανάτου παγκοσμίως, ενώ ο WHO υπολογίζει πως ως το 2020 η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη πιο συχνή διαταραχή/ασθένεια μετά τις καρδιακές παθήσεις. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός πως η κατάθλιψη συναντάται 2 φορές πιο συχνά στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Επίσης, πολύ συχνά η κατάθλιψη συναντάται ταυτόχρονα (συνοσηρότητα) με άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως Διαταραχές του Άγχους, Κατάχρηση Αλκοόλ και Διαταραχή Πανικού.
Σύμφωνα με τις -κυριολεκτικά- εκατοντάδες έρευνες των τελευταίων δεκαετιών υπολογίζεται πως η κατάθλιψη έχει γενετική επιβάρυνση σε ποσοστό περίπου 40%-50%. Προς το παρόν δεν έχει βρεθεί συγκεκριμένο γονίδιο που να είναι υπεύθυνο για την εμφάνιση κατάθλιψης, γι’ αυτό θεωρείται πως πολλά διαφορετικά γονίδια καθορίζουν αυτό το υψηλό ποσοστό γενετικής επιβάρυνσης. Το υπόλοιπο 50%-60% της επιβάρυνσης είναι διάφοροι ψυχοσωματικοί παράγοντες, όπως παιδικά τραύματα, ψυχολογικό/συναισθηματικό στρες, εμφάνιση σωματικών ασθενειών, ανωμαλίες στην ομαλή ανάπτυξη του εγκεφάλου κτλ. Φυσικά δεν υπάρχουν “καθαρές περιπτώσεις” όπου κάποιος μπορεί να καταδείξει 1 ή 2 συγκεκριμένους παράγοντες για την εμφάνιση της κατάθλιψης. Σε όλες τις περιπτώσεις μιλάμε για συνδυασμό παραγόντων διαφορετική φύσεως.
Θεραπεία
Ψυχοθεραπεία: Διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση της κατάθλιψης, συνήθως σε συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής η οποία καταπολεμά τις φυσιολογικής φύσεως δυσλειτουργίες, “ετοιμάζοντας το έδαφος” για την ψυχοθεραπεία.
Φαρμακοθεραπεία: Διάφορα σκευάσματα χρησιμοποιούνται για την κατάθλιψη, μιας και η κατάθλιψη αποτελεί ένα μεγάλο μερίδιο αγοράς για τις φαρμακευτικές εταιρίες. Τα περισσότερα από τα μοντέρνα χάπια είναι τρικυκλικά (tricyclic) αντικαταθλιπτικά και σκοπό έχουν τον έλεγχο της ποσότητας του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη, ο οποίος σχετίζεται άμεσα με τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις που ψεύτικη φαρμακοθεραπεία (Placebo), σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία, κατάφερε να καταπολεμήσει τα περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα. Το ποσοστό ανταπόκρισης στην φαρμακοθεραπεία συνήθως οφείλεται στους παράγοντες που προκάλεσαν την κατάθλιψη. Ένας έλεγχος των περιβαλλοντικών παραγόντων μπορεί να φέρει πιο σημαντικά αποτελέσματα όταν αυτοί αποδεικνύονται η κύρια αιτία εμφάνισης της συναισθηματικής διαταραχής.
Σωματικές θεραπείες: Μία από τις αποτελεσματικές θεραπείες -με αρκετά υψηλά ποσοστά επιτυχίας- ειναι η ECT (electroconvulsive therapy) στην οποία το άτομο δέχεται μικρά ηλεκτροσόκ που σκοπό έχουν να ξαναφέρουν το βιολογικό σύστημα σε μια ισορροπία. Ενώ αυτή η θεραπεία χρησιμοποιείται εδώ και αρκετές δεκαετίες για την καταπολέμηση των πολύ σοβαρών περιπτώσεων κατάθλιψης, δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να αποδυκνείουν πως ακριβώς λειτουργεί. Επίσης χρησιμοποιείται και η θεραπεία με TMS (transmagnetic stimulation) όπου συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού ενεργοποιούνται και απενεργοποιούνται με σκοπό και πάλι να έρθει σε ισορροπία το βιολογικό σύστημα. Η θεραπεία με TMS τώρα κάνει τα πρώτα της βήματα και δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για το αν πράγματι λειτουργεί ή όχι. Τέλος, χρησιμοποιούνται και άλλες θεραπείες που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο ακόμη, όπως η ενεργοποίηση εγκεφαλικών δομών (deep brain stimulation).
Υπολογίζεται ότι το 80% των καταθλιπτικών δείχνουν σημάδια βελτίωσης ή και πλήρους θεραπείας (50%) με τον συνδυασμό των παραπάνω μεθόδων. Φυσικά η ανάγκη για ανακάλυψη νέων θεραπειών είναι μεγάλη, ώστε να μπορέσει να καταπολεμηθεί αποτελεσματικότερα η πιο σοβαρή ψυχική ασθένεια των ημερών μας.
Περισσότερες πληροφορίες / Πηγές:
- Berton & Nestler (2006): New Approaches to Antidepressant Drug Discovery: Beyond Monoamines, Nat. Neuroscience Review, 7:137-151.
- Holtzheimer P. E. & Nemeroff C.B. (2006): Advances in the Treatment of Depression, Journal of Social Experimental NeuroTherapeutics, Vol. 3, 42-56.
- Ψυχογνωσία (2006): Καλπάζει η κατάθλιψη
- Bhugra & Mastrogianni (2004): Globalisation and mental disorders, British Journal of Psychiatry, 184, 10-20.
- World Health Organization: Depression
[photo: azchael]
- Για μια ασφαλέστερη Ψυχολογία στην Ελλάδα - 3 Ιουνίου, 2022
- Η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση έχουν αρνητικό αντίκτυπο στη μακροζωία - 14 Μαΐου, 2022
- Αυτισμός και εγκέφαλος: ο ρόλος της αμυγδαλής - 2 Απριλίου, 2022